Bennemeer ziet transformatie niet als een reeks losse verbeteringen, maar als een fundamentele verschuiving in denken en doen. Het gaat om een nieuw paradigma waarin zorgvraag en patiëntbehoefte centraal staan, in plaats van productie en volume. Hij verwoordt het zo: “De problemen die we hebben zijn zo groot dat het niet kan met wat we gisteren deden een beetje beter doen.” Transformatie betekent volgens hem dus niet optimaliseren, maar kiezen voor een andere manier van organiseren. Het vraagt om een gezamenlijk geloof in een ander toekomstbeeld, leiderschap dat ruimte maakt voor experiment en samenwerking, en een cultuur waarin vertrouwen wordt opgebouwd en onderhouden. Daarbij speelt continuïteit een cruciale rol. Te snelle wisselingen in bestuur en management kunnen de verandering ondermijnen, omdat ze de gezamenlijke koers en het gevoel van eigenaarschap verstoren.

De transformatie van Bernhoven
Bij ziekenhuis Bernhoven leidde Bennemeer van 2011 tot en met 2017 een omslag van productiegericht naar vraaggericht werken. De kern van de transformatie van Bernhoven was om alleen zinnige zorg te leveren en onnodige verrichtingen te schrappen. Dit werd mogelijk door dokters centraal te zetten in de besluitvorming en hen eindverantwoordelijk te maken voor zowel kwaliteit als financiële houdbaarheid. Samen met zorgverzekeraars sloot hij een meerjarencontract, waardoor ruimte ontstond om de transformatie daadwerkelijk door te voeren. In drie jaar tijd wist Bernhoven de zorgkosten met 16 procent te reduceren, de patiënttevredenheid te verhogen en meer unieke patiënten te bedienen. Een belangrijk onderdeel van dit succes was de intensieve cultuurverandering, waarin relaties werden hersteld en vertrouwen tussen professionals en management werd opgebouwd. Toch laat Bennemeer zien dat de transformatie kwetsbaar bleef: na zijn vertrek en door externe factoren, zoals COVID-19, kwamen er extra personeelslasten en verslapte de financiële discipline.

De transformatie van de Zeeuwse Zorgcoalitie
In Zeeland werd Bennemeer gevraagd de Zeeuwse Zorgcoalitie, een breed samenwerkingsverband van zorgaanbieders, gemeenten en verzekeraar CZ te begeleiden. De regio stond voor een dreigend tekort van duizenden zorgmedewerkers. De eerste stap was een gezamenlijke analyse van het probleem en het ontwikkelen van een gedeelde visie. In een intensief proces, inclusief een 24-uursessie met bestuurders, werd een uitvoeringsagenda opgesteld. In fase 1 lag de focus op het opschalen van bestaande, bewezen initiatieven, zoals passende zorg en betere doorstroming tussen ziekenhuis en ouderenzorg. De tweede fase vraagt om radicalere keuzes, bijvoorbeeld over de rol en structuur van ziekenhuizen in de regio. Een opvallend onderdeel van de Zeeuwse aanpak is het betrekken van burgers via een burgerberaad, dat concrete initiatieven aandroeg die rechtstreeks zijn meegenomen in de plannen. Bennemeer benadrukt dat regionale governance, gezamenlijke verantwoordelijkheid en strakke monitoring essentieel zijn om de transformatie vast te houden.

De belangrijkste lessen
De belangrijkste les van Bennemeer is dat transformatie alleen slaagt als de juiste mensen op de juiste plek zitten en er een gezamenlijk perspectief is dat energie geeft. Het vergt moed om radicaal andere keuzes te maken en vol te houden, ondanks de neiging om terug te vallen op oude patronen. Samenwerking met zorgverzekeraars, artsen en andere partners moet gebaseerd zijn op wederzijds vertrouwen en gedeelde risico’s. Daarnaast is continu investeren in cultuurverandering nodig om eigenaarschap en betrokkenheid te versterken. Bennemeer wijst ook op de noodzaak van nieuwe competenties in de zorg: naast medische expertise is kennis van systeemverandering en organisatieontwikkeling vereist om de omslag structureel te borgen. Zijn verhaal maakt duidelijk dat regionale samenwerking en experimenten, zoals in Zeeland, een belangrijke proeftuin kunnen zijn voor landelijke zorgvernieuwing, mits er voldoende stabiliteit en regelruimte is om de koers vast te houden.

Een waardevol en inspirerend gesprek dat elke bestuurder en beleidsmaker in de zorg zou moeten horen. Luisteren dus!