‘La trahison des images’ (het verraad der voorstelling) is een surrealistisch olieverfschilderij uit 1928 en misschien wel het bekendste werk van de Belgische kunstschilder René Magritte. Het is beroemd om zijn onderschrift ‘Ceci n’est pas une pipe’ (dit is geen pijp). Met het onderschrift bedoelde Magritte dat de pijp eigenlijk geen echte pijp is maar de afbeelding van een pijp.
Ik moest aan dit werk van René Magritte denken toen ik recentelijk het LinkedIn-bericht ‘de kaart is niet het gebied‘ van Edwin Stam las. Edwin verwijst daarmee naar een uitspraak van de Pools-Amerikaanse wetenschapper en filosoof Alfred Korzybski uit 1933: ‘A map is not the territory it represents, but, if correct, it has a similar structure to the territory, which accounts for its usefulness.’ Of in het Nederlands: ‘De kaart is niet het gebied, maar heeft wel dezelfde structuur als het gebied, wat het nut ervan verklaart.’
Het citaat van Alfred Korzybski, die wordt gezien als de vader van de algemene semantiek, stelt dat onze perceptie van de werkelijkheid niet de werkelijkheid zelf is, maar onze eigen versie ervan. Onze eigen kaart. En die is beperkt, zo blijkt.
Afgelopen week luisterde ik naar de podcast ‘Hoe kwantumfysica ons wereldbeeld op zijn kop zet‘. In deze Future Affairs podcast gaan NRC-journalist Wouter van Noort en filosoof Jessica van der Schalk in gesprek met natuurkundige en filosoof Bernardo Kastrup over de misvatting dat de werkelijkheid fundamenteel uit materie bestaat.
Bernardo Kastrup laat aan de hand van verschillende metaforen zien dat wat wij als mens zien, slechts een beeld is van de werkelijkheid. La trahison des images. Achter dit beeld van de werkelijkheid is meer. Een collectief bewustzijn. Vanuit religie en spiritualiteit heeft bewustzijn altijd al een belangrijke rol gespeeld als alternatief voor de materialistische kijk op de wereld. Maar met de recente ontwikkelingen op het gebied van de kwantumfysica lijkt er ook een wetenschappelijke onderbouwing voor dit collectieve bewustzijn. Kastrup legt dit op zeer heldere wijze uit, mede ook dankzij de goede vragen van Wouter van Noort en filosoof Jessica van der Schalk. Absolute aanrader!
De komende tijd mijn eigen kaart maar eens verder uitbreiden. Te beginnen met Consciousness and the Universe: Quantum Physics, Evolution, Brain & Mind van Roger Penrose. Dank Leen, ik zet het boek op de lijst en begin alvast met dit college:
4 reacties
In het CASA-college ‘De kunst van richting te veranderen’ door Rijksbouwmeester Floris Alkemade, verwijst hij naar het verhaal van astronoom Percival Lowell die aan het eind van de negentiende eeuw beweerde kanalen te zien op Venus. Achteraf bleek dat het ging om de weerspiegeling van het netvlies van zijn ogen op de lenzen van de telescoop. Alkemade wil daarmee aangeven dat als we naar de wereld kijken, we allereerst vooral onszelf zien. Wie je bent, wat je weet, waar je naar verlangt. Opnieuw een mooi voorbeeld van de subjectiviteit waarmee we dingen zien.
https://www.nemokennislink.nl/publicaties/bloedvaten-op-venus/
Bernardo Kastrup’s kwantumfysica-benadering van bewustzijn:
Tristan Lavender: “Neither of us has a ‘better’ view of the problem. We complement each other because we see the world through different lenses. That’s the power of diversity of thought.”
https://www.linkedin.com/posts/tristanlavender_neurodiversity-diversityandinclusion-photography-activity-7005095697372848128-yNVT