Het zorglandschap dat Sieffers heeft ontwikkeld toont hoeveel partijen betrokken zijn bij de ondersteuning van gezinnen. Het strekt zich uit van onderwijs en kinderopvang tot jeugdhulp, medische zorg, sociale voorzieningen, financiële regelingen en juridische ondersteuning. Elk domein kent eigen wet- en regelgeving, toegangseisen en professionals.

De vier grote stelselwetten, i.e. Jeugdwet, Wmo, Zorgverzekeringswet en Wlz, bepalen in hoge mate wie verantwoordelijk is en hoe zorg wordt gefinancierd, maar sluiten niet naadloos op elkaar aan. Ouders en jongeren krijgen daardoor te maken met opeenvolgende trajecten die vaak slecht op elkaar aansluiten.

Een jongere met een eetstoornis kan bijvoorbeeld vóór zijn achttiende jeugdhulp ontvangen via de gemeente, maar valt na zijn achttiende onder de zorgverzekering en moet een nieuwe indicatie aanvragen. Als er ook sprake is van schooluitval komt passend onderwijs in beeld, met opnieuw andere procedures en verantwoordelijken.

Onderzoek van TNO naar multiprobleemgezinnen (2022) laat bovendien zien dat problemen zelden op zichzelf staan: schulden, werkloosheid, gezondheidsproblemen, ggz-gebruik en jeugdbescherming komen vaak in combinatie voor en versterken elkaar. De analyse maakt duidelijk dat gezinnen in en uit de categorie “multiprobleemgezin” kunnen bewegen, maar dat chronische problematiek hardnekkig is en vaak over generaties heen doorwerkt. Dit bevestigt dat het zorglandschap niet alleen complex is door de veelheid aan instanties, maar ook door de verwevenheid en stapeling van problemen.

De belangrijkste conclusie van Sieffers’ werk blijft dat de versnippering van het zorgstelsel gezinnen onnodig belast. Niet de problemen van kinderen maken het ingewikkeld, maar het systeem dat om hen heen is gebouwd. Voor ouders betekent dit dat zij naast de zorg voor hun kind ook projectmanager moeten zijn om alle hulp te coördineren. Sieffers pleit daarom voor meer samenhang tussen de verschillende domeinen, soepele overgangen tussen systemen en eenduidige informatievoorziening. Ook de bekostiging en indicatiestelling kunnen eenvoudiger worden ingericht om drempels te verlagen. De inzichten van TNO versterken deze oproep door te laten zien dat een integrale benadering nodig is die zich richt op de onderliggende oorzaken van stapelende problematiek.

Een toekomstgericht perspectief zou de leefwereld van het gezin centraal moeten stellen en alle betrokken instanties daaromheen organiseren, in plaats van andersom. Het zorglandschap van Nely Sieffers is daarbij een spiegel voor beleidsmakers, bestuurders en professionals. Het nodigt uit tot systeemreflectie: hoe kunnen we het geheel zo organiseren dat gezinnen niet verdwalen, maar hun weg vinden? Dit vraagt om samenwerking over domeingrenzen heen, gedeelde verantwoordelijkheid en de moed om bestaande structuren en prikkels ter discussie te stellen.

En ja, digitale oplossingen kunnen hierbij een rol spelen door dossiers en informatie te verbinden, mits ze gezinnen daadwerkelijk ontzorgen en de menselijke maat respecteren.

Zie verder:

• Platform Multiproblematiek
• Dossier Multiproblematiek (CCV)
• Cijfers over gezinnen met meervoudige en complexe problemen (NJi)