Europa bevindt zich in een periode waarin AI en digitale platforms niet langer neutrale technologieën zijn, maar instrumenten van politieke invloed en manipulatie. Waar technologie ooit werd bejubeld als motor van democratische participatie en open informatie, wordt ze nu ook gezien als vector van desinformatie, verkiezingsinmenging en cognitieve vervreemding.

Kallas benadrukte dat democratie op vertrouwen berust, maar dat dit vertrouwen onder druk staat door de explosieve groei van misinformatie, deepfakes en AI-gegenereerde propaganda. Ze verwees naar recente EU-interventies in Moldavië, waar meer dan 19.000 gevallen van pro-Kremlin-desinformatie en honderdduizenden nepaccounts werden opgespoord rond de verkiezingen. Europese cyber- en rapid-response-teams hielpen lokale autoriteiten bij het tegengaan van digitale aanvallen en online manipulatie. Deze casus diende als voorbeeld van hoe desinformatie niet alleen opinie vormt, maar ook directe impact heeft op de politieke stabiliteit van staten.

Tegelijk stelde Kallas vast dat de EU-regelgeving – zoals de Digital Services Act en de AI Act – weliswaar bedoeld is om burgers te beschermen, maar traag wordt geïmplementeerd en vaak achterloopt op technologische ontwikkelingen. De afhankelijkheid van techbedrijven maakt dat veel digitale besluitvorming feitelijk bij ondernemingsbesturen ligt, niet bij democratisch verkozen regeringen. “Europa heeft de regels,” zei ze, “maar niet altijd de capaciteit of de kennis om ze effectief te handhaven.”

Kallas wees op de structurele asymmetrie tussen democratieën en autocratische regimes. Rusland gebruikt sociale wetenschappen en informatieoorlog om samenlevingen te polariseren; China gebruikt technologische infrastructuur voor surveillance en economische invloed. Europa, stelde ze, moet beide bedreigingen tegelijk pareren door samenwerking tussen overheden, techbedrijven en burgers te versterken.

Technologie kan democratie versterken, maar zonder transparantie en morele grenzen wordt ze een wapen tegen haar eigen waarden aldus Kallas. AI moet daarom niet alleen gereguleerd, maar ook begrepen worden. Zowel door beleidsmakers als door burgers.

De kern van haar betoog was dat democratie in het digitale tijdperk niet vanzelfsprekend blijft bestaan. Ze moet actief worden verdedigd, niet alleen met wetten en algoritmes, maar ook met onderwijs, mediawijsheid en institutioneel lef. Kallas sloot dan ook af met een oproep aan de aanwezige technologiebedrijven: kies de kant van de open samenleving. Want in haar woorden: “The good guys have to stick together – the bad ones already do.”