Jim van Os, psychiater en hoogleraar psychiatrische epidemiologie van het Universitair Medisch Centrum Utrecht, pleit voor een radicale hervorming van de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Hij bekritiseert het huidige gebruik van de DSM-5 en stelt dat deze classificatie mensen met psychische problemen reduceert tot diagnoses zonder hun unieke ervaringen en context in overweging te nemen. Van Os streeft naar een meer relationele en persoonlijke benadering van geestelijke gezondheid.
Afgelopen maand luisterde ik naar VPRO’s Marathoninterview met Eva Koreman waarin Van Os stelt dat de psychiatrie te ver is doorgeslagen in de behoefte om alles te diagnosticeren. Dat wil niet zeggen dat diagnostiseren volledig moet worden afgeschaft, maar wel dat er veel minder rigide mee moet worden omgegaan.
Jim van Os benadrukt in het interview het belang van “relationeel ploeteren”, waarbij hulpverleners en cliënten samen werken aan het begrijpen en aanpakken van psychisch lijden. Hij stelt dat de GGZ zich meer moet richten op het versterken van de mentale weerbaarheid en de sociale omgeving van individuen in plaats van enkel op diagnose en medicatie.
Een belangrijk onderdeel van zijn visie is de rol van ervaringsdeskundigen, mensen die zelf psychische problemen hebben ervaren en daardoor unieke inzichten kunnen bieden. Hij pleit voor herstelacademies waar ervaringsdeskundigen samen met cliënten werken aan herstel door middel van gezamenlijk leren.
“Het belangrijkste is het relationeel ploeteren. Samen met hulpverleners stap voor stap mentale ruimte creëren door ervaringen te delen en betekenis te geven aan het lijden.”
Van Os wijst op het belang van een publieke GGZ, waarin maatschappelijke oorzaken van psychisch lijden, zoals armoede, eenzaamheid en sociaal-economische factoren, worden aangepakt. Hij noemt IJsland als voorbeeld, waar een succesvolle publieke GGZ werd opgezet om problemen onder jongeren aan te pakken door de omgeving van jongeren te versterken.
Van Os pleit voor een fundamentele transformatie van de GGZ, weg van een strikt diagnostische en medicamenteuze aanpak naar een meer relationele, contextuele en ervaringsgerichte benadering. Deze visie impliceert een grotere rol voor publieke gezondheidszorg en een meer inclusieve persoonlijke benadering die de diverse manieren waarop mensen psychisch lijden ervaren erkent en ondersteunt.
“Transformatie is het proces waarbij het oude wordt afgebroken en het nieuwe wordt opgebouwd. In de GGZ betekent dit dat traditionele diagnostische en medicamenteuze benaderingen worden vervangen door holistische en ervaringsgerichte methoden.”
Transformatie is voor Van Os het proces waarbij het oude wordt afgebroken en het nieuwe wordt opgebouwd. In de context van de GGZ betekent dit dat de traditionele diagnostische en medicamenteuze benaderingen worden vervangen door meer holistische en ervaringsgerichte methoden. De belangrijkste uitdaging hierbij is het hervormen van bestaande structuren en het overtuigen van beleidsmakers en zorgverleners om deze nieuwe benaderingen te omarmen.
Als je naar het marathoninterview met Jim van Os luistert, klinkt het allemaal zo logisch dat je je afvraagt waarom we dit niet al lang zo doen. Wat mij betreft is deze podcast een absolute must voor iedereen die ook maar iets met zorg te maken heeft, en dat is natuurlijk iedereen. Luisteren dus!
Bronnen:
