Blog:

Tijd, technologie en wat echt telt

door Marco Derksen op 26 oktober 2023

Al sinds het begin der tijden hebben mensen geprobeerd de tijd te vangen. Eerst met de schaduw van zonnewijzers, en nu met de precisie van digitale klokken. In deze evolutie liggen zowel uitdagingen als kansen verborgen.

Over het thema tijd, technologie en wat echt telt, had ik voor een boek dat binnenkort verschijnt een korte essay geschreven. Uiteindelijk heb ik een ander essay ingeleverd, maar het zou zonde zijn om deze wat meer filosofische essay niet te delen. Over Momo, tijdspaarders en andere filosofen šŸ˜‰

De huidige tijd wordt gekenmerkt door ongekende technologische versnelling. Dankzij innovaties reizen we sneller, communiceren we vrijwel onmiddellijk met iemand aan de andere kant van de wereld, en genieten we van instant entertainment. Maar deze ontwikkelingen brengen ons bij een cruciale vraag: besparen deze technologieƫn ons echt tijd, of herdefiniƫren ze simpelweg onze perceptie ervan?

De socioloog Hartmut Rosa heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan ons begrip van de relatie tussen tijd en technologie. Rosa suggereert dat in een wereld van voortdurende versnelling, veroorzaakt door technologische vooruitgang, mensen steeds meer vervreemd raken van een zinvolle relatie met tijd. Deze ‘verdichting van tijd’ kan, volgens Rosa, leiden tot een gevoel van ontheemding en vervreemding, waarbij de wereld om ons heen sneller lijkt te bewegen dan we kunnen bijhouden. Hierdoor ontstaat er een spanning tussen onze interne klok en de externe, technologisch gedreven wereld. Rosa’s inzicht nodigt ons uit om dieper na te denken over de manier waarop technologische versnelling onze ervaring van tijd beĆÆnvloedt, en hoe we een evenwicht kunnen vinden dat ons in staat stelt om zowel de voordelen van technologie te benutten als een zinvolle relatie met tijd te behouden.

De Franse filosoof Henri Bergson benadrukte het verschil tussen de kwantitatieve, meetbare tijd (die we op klokken zien) en de kwalitatieve, ervaren tijd. In onze technologiegedreven wereld is het de meetbare tijd die de overhand lijkt te hebben. We zijn constant op zoek naar efficiƫntie, van snellere internetverbindingen tot snelkookpannen. Maar in deze zoektocht naar efficiƫntie, verliezen we dan onze grip op de ervaren, kwalitatieve tijd?

Een treffend voorbeeld is onze relatie met sociale media. Deze platformen zijn ontworpen voor directheid en constante updates, wat ons een gevoel van verbondenheid geeft. Echter, in plaats van ons meer ’tijd’ te geven, vinden velen van ons zichzelf verstrikt in eindeloze cycli van scrollen en swipen, waarbij dagen voorbijgaan in een waas van digitale afleiding. De paradox is duidelijk: technologieĆ«n die bedoeld zijn om ons tijd te besparen, consumeren vaak het meest waardevolle wat we hebben ā€“ onze aandacht en tijd.

Ook de Duitse filosoof Martin Heidegger waarschuwde ons al dat technologie kan leiden tot een vervreemding van onze natuurlijke wereld en onze authentieke zelf. Als we de wereld steeds meer zien door de bril van technologie en efficiĆ«ntie, riskeren we een vervlakking van onze menselijke ervaring, waarin we de wereld reduceren tot bruikbare en exploiteerbare ‘data’.

Aan de andere kant biedt technologie ons ook kansen. Dankzij moderne communicatiemiddelen kunnen we dagelijks contact onderhouden met familie en vrienden. Medische technologieƫn hebben de gemiddelde levensduur verlengd, en innovaties in de landbouw hebben honger verminderd. Technologie heeft onmiskenbaar bijgedragen aan verbetering van de kwaliteit van leven voor miljoenen mensen.

Dus de vraag is nu, hoe navigeren we deze complexe relatie tussen technologie en tijd? Het antwoord ligt wellicht in zelfreflectie en bewustwording.

We moeten onszelf de vraag stellen wat we Ʃcht belangrijk vinden in het leven. Is het de snelle bevrediging van een smartphone-melding of het diepe, ononderbroken gesprek met een geliefde? Is het de efficiƫntie van een algoritme, of de onvoorspelbare schoonheid van een wandeling in de natuur?

We zouden kunnen beginnen met het opnieuw waarderen van de kwalitatieve tijd ā€“ momenten van diepe betrokkenheid en aanwezigheid. Dit betekent niet dat we technologie moeten afwijzen, maar wel dat we het doelbewust en met mate moeten gebruiken.

In het intrigerende kinderboek ‘Momo en de tijdspaarders‘ dat een halve eeuw geleden werd geschreven door de Duitse auteur Michael Ende, wordt een diepgaande les over tijd gepresenteerd. Het verhaal volgt Momo, een jong meisje dat geconfronteerd wordt met grijze mannen die mensen verleiden om hun tijd te ‘sparen’, in de illusie dat ze hierdoor een beter en efficiĆ«nter leven zullen leiden. Echter, wat deze tijdspaarders daadwerkelijk doen, is het stelen van kostbare levensmomenten.

Ende’s verhaal is niet alleen een vermakelijk kinderavontuur, maar ook een metaforische waarschuwing voor ons volwassenen. Het benadrukt dat het ware begrip van tijd niet louter gaat over de mechanische seconden en minuten die we op een klok zien verstrijken. Integendeel, het gaat om de rijke, diepe en vaak ongrijpbare momenten die we ervaren; de spontane lach van een kind, een onverwachte ontmoeting met een oude vriend, of zelfs de korte stilte waarin we de schoonheid van een zonsondergang waarnemen. Deze momenten, hoewel kortstondig, verankeren zich in onze herinneringen en vormen de essentie van wat het betekent om werkelijk te leven.

In dit digitale tijdperk, gekenmerkt door continue connectiviteit en voortdurende innovaties, bevinden we ons op een bijzonder belangrijk kruispunt. Aan de ene kant kunnen we verder gaan op de weg van technologische maximalisatie, waarbij we ons laten verleiden door het idee van productiviteit en elke seconde van onze dag optimaliseren. Dit pad dreigt ons echter te vervreemden van de werkelijke, diepere belevingen die het leven zijn waarde geven. Aan de andere kant ligt de mogelijkheid om een meer evenwichtig pad te kiezen, waarbij technologie weliswaar een prominente rol speelt, maar in dienst staat van onze menselijke behoeften en waarden. Op deze manier benaderd, wordt technologie een verrijking en geen vervanging van authentieke ervaringen, en functioneert het als een nuttig hulpmiddel dat ons ondersteunt, zonder dat het de controle over ons leven overneemt. Het is van essentieel belang dat we bewust stilstaan bij de keuzes die we maken, zodat we ons leven vormgeven in harmonie met technologie, in plaats van ons erdoor te laten leiden..

In de verstrengeling van technologie en tijd ligt een uitnodiging voor ons allemaal om opnieuw te definiƫren wat waardevol is, om het leven te vieren in al zijn rijke, onvoorspelbare dimensies, en om ons te herinneren dat, in de woorden van Bergson, tijd meer is dan alleen maar getallen op een scherm. Het is de essentie van het leven zelf.

Foto: Momo en de tijdspaarders (Theatergroep Kwatta)

4 reacties

Mooi stuk Marco. Fascinerend onderwerp. Ik denk dat ik Heidegger gelijk geef en dat technologie er mede voor zorgt dat we buiten het echte leven zijn gaan leven. En je ziet hoe de overheid door verkeerde systemen het leven van mensen ruĆÆneert.

Hoewel het lijkt dat we aandacht aan mensen kunnen geven middels appjes, het is geen surrogaat voor echt fysiek contact. Kijk eens naar hoeveel mensen eenzaam sterven. Zie de Eenzame Uitvaart. Conclusie: we leven in tijden waarbij we steeds minder zijn gaan omkijken naar de ander.

En nu met AI wordt de techniek intelligent en zelfs creatief verklaard. Dat is heel gevaarlijk.

Fysiek contact is de kern van ons bestaan. Maar deels leiden (lijden) wij een sombie-achtig bestaan, zonder dat we er zelf erg in hebben. Doomscrollend verknallen we onze kostbare tijd. Verslaaft zijn wij gemaakt aan onze telefoon. De slot machine omdat er altijd nieuws is. Wat ons uit dat besef kan halen is het besef van tijd. Wij zijn zelf de zin van ons leven. Laat dat niet door een ander bepalen. Wat vinden wij dat zin heeft? Ga dat doen.

Beantwoord

Beantwoord

Het radicaal uitbannen van haast
The Ruthless Elimination of Hurry, John Mark Comer

Ben Tiggelaar:

Het voortdurende gevoel van haast

Comer had een drukke baan, maar heeft een paar jaar geleden korte metten gemaakt met ā€˜haastā€™ in zijn leven
Waarom?

Omdat haast volgens hem de vijand is van alle dingen die het leven de moeite waard maken

Hij noemt onder meer: geduld, vriendelijkheid en liefde

Herkenbaar?

Als je altijd moet rennen voor je werk, dan is er in je agenda geen tijd en in je hoofd geen ruimte voor deze dingen

Comer heeft zijn leven helemaal omgegooid:
– Hij heeft veel activiteiten afgestoten;
– Zoekt reglmatig de stilte op;
– En richt zich in zijn werk alleen nog op een paar dingen di hij echt belangrijk vindt.
– Daarnaast neemt hij weer gewoon ouderwets elke week een volle dag pauze: sabbatsrust.

Dat zijn grote stappen.
Maar gelukkig heeft hij ook een paar eenvoudige tips waarmee we kunnen beginnen.
Tips waarmee je leert om te vertragen en te ruiken aan een leven met minder haast.

Een paar hele eenvoudige:

Kom voortaan tien minuten te vroeg op afspraken.
Kies ozettelijk eens de lange rij in de supermarkt.
Of ā€“ doe eens gek ā€“ hou je aan de snelheidsregels in het verkeer. Gewoon 30 rijden waar je 30 mag.

Veel tips draaien om onze mobiele telefoon

Comer zegt:
– Leg je mobiele vaker weg of zet ā€˜m uit. Zelf brengt hij zijn telefoon elke avond om half negen ā€˜naar bedā€™., tegelijk met zijn kinderen.
– ā€™s morgens zet je je telefoon pas weer aan nadat je eerst rustig op gang bent gekomen.
– En eens per week, tijdens de rustdag, mag je telefoon ook de hele dag zā€™n batterij opladen.

Ik werd eerst een beetje nerveus van die telefoontips (geen goed teken). Ik dacht: ā€œmaar ik moet toch bereikbaar zijn?ā€

Daarom volg ik deze week het voorbeeld van een van mijn hippe dochters.

Zij heeft naast haar smartphone een dumbphone gekocht. Gewoon zoā€™n simpele Nokia zonder internet.

Een paar mensen hebben haar nummer voor calamiteiten en thatā€™s it.

Dat wil ik ook.
Buiten werktijd ga ik voortaan terug naar 2006, het jaar voor de iPhone.
Ik kan niet wachten.

Beantwoord

Beantwoord

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Laatste blogs

Bekijk alle blogs (1033)
Contact