De huidige tijd wordt gekenmerkt door ongekende technologische versnelling. Dankzij innovaties reizen we sneller, communiceren we vrijwel onmiddellijk met iemand aan de andere kant van de wereld, en genieten we van instant entertainment. Maar deze ontwikkelingen brengen ons bij een cruciale vraag: besparen deze technologieën ons echt tijd, of herdefiniëren ze simpelweg onze perceptie ervan?

De socioloog Hartmut Rosa heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan ons begrip van de relatie tussen tijd en technologie. Rosa suggereert dat in een wereld van voortdurende versnelling, veroorzaakt door technologische vooruitgang, mensen steeds meer vervreemd raken van een zinvolle relatie met tijd. Deze ‘verdichting van tijd’ kan, volgens Rosa, leiden tot een gevoel van ontheemding en vervreemding, waarbij de wereld om ons heen sneller lijkt te bewegen dan we kunnen bijhouden. Hierdoor ontstaat er een spanning tussen onze interne klok en de externe, technologisch gedreven wereld. Rosa’s inzicht nodigt ons uit om dieper na te denken over de manier waarop technologische versnelling onze ervaring van tijd beïnvloedt, en hoe we een evenwicht kunnen vinden dat ons in staat stelt om zowel de voordelen van technologie te benutten als een zinvolle relatie met tijd te behouden.

De Franse filosoof Henri Bergson benadrukte het verschil tussen de kwantitatieve, meetbare tijd (die we op klokken zien) en de kwalitatieve, ervaren tijd. In onze technologiegedreven wereld is het de meetbare tijd die de overhand lijkt te hebben. We zijn constant op zoek naar efficiëntie, van snellere internetverbindingen tot snelkookpannen. Maar in deze zoektocht naar efficiëntie, verliezen we dan onze grip op de ervaren, kwalitatieve tijd?

Een treffend voorbeeld is onze relatie met sociale media. Deze platformen zijn ontworpen voor directheid en constante updates, wat ons een gevoel van verbondenheid geeft. Echter, in plaats van ons meer ’tijd’ te geven, vinden velen van ons zichzelf verstrikt in eindeloze cycli van scrollen en swipen, waarbij dagen voorbijgaan in een waas van digitale afleiding. De paradox is duidelijk: technologieën die bedoeld zijn om ons tijd te besparen, consumeren vaak het meest waardevolle wat we hebben – onze aandacht en tijd.

Ook de Duitse filosoof Martin Heidegger waarschuwde ons al dat technologie kan leiden tot een vervreemding van onze natuurlijke wereld en onze authentieke zelf. Als we de wereld steeds meer zien door de bril van technologie en efficiëntie, riskeren we een vervlakking van onze menselijke ervaring, waarin we de wereld reduceren tot bruikbare en exploiteerbare ‘data’.

Aan de andere kant biedt technologie ons ook kansen. Dankzij moderne communicatiemiddelen kunnen we dagelijks contact onderhouden met familie en vrienden. Medische technologieën hebben de gemiddelde levensduur verlengd, en innovaties in de landbouw hebben honger verminderd. Technologie heeft onmiskenbaar bijgedragen aan verbetering van de kwaliteit van leven voor miljoenen mensen.

Dus de vraag is nu, hoe navigeren we deze complexe relatie tussen technologie en tijd? Het antwoord ligt wellicht in zelfreflectie en bewustwording.

We moeten onszelf de vraag stellen wat we écht belangrijk vinden in het leven. Is het de snelle bevrediging van een smartphone-melding of het diepe, ononderbroken gesprek met een geliefde? Is het de efficiëntie van een algoritme, of de onvoorspelbare schoonheid van een wandeling in de natuur?

We zouden kunnen beginnen met het opnieuw waarderen van de kwalitatieve tijd – momenten van diepe betrokkenheid en aanwezigheid. Dit betekent niet dat we technologie moeten afwijzen, maar wel dat we het doelbewust en met mate moeten gebruiken.

In het intrigerende kinderboek ‘Momo en de tijdspaarders‘ dat een halve eeuw geleden werd geschreven door de Duitse auteur Michael Ende, wordt een diepgaande les over tijd gepresenteerd. Het verhaal volgt Momo, een jong meisje dat geconfronteerd wordt met grijze mannen die mensen verleiden om hun tijd te ‘sparen’, in de illusie dat ze hierdoor een beter en efficiënter leven zullen leiden. Echter, wat deze tijdspaarders daadwerkelijk doen, is het stelen van kostbare levensmomenten.

Ende’s verhaal is niet alleen een vermakelijk kinderavontuur, maar ook een metaforische waarschuwing voor ons volwassenen. Het benadrukt dat het ware begrip van tijd niet louter gaat over de mechanische seconden en minuten die we op een klok zien verstrijken. Integendeel, het gaat om de rijke, diepe en vaak ongrijpbare momenten die we ervaren; de spontane lach van een kind, een onverwachte ontmoeting met een oude vriend, of zelfs de korte stilte waarin we de schoonheid van een zonsondergang waarnemen. Deze momenten, hoewel kortstondig, verankeren zich in onze herinneringen en vormen de essentie van wat het betekent om werkelijk te leven.

In dit digitale tijdperk, gekenmerkt door continue connectiviteit en voortdurende innovaties, bevinden we ons op een bijzonder belangrijk kruispunt. Aan de ene kant kunnen we verder gaan op de weg van technologische maximalisatie, waarbij we ons laten verleiden door het idee van productiviteit en elke seconde van onze dag optimaliseren. Dit pad dreigt ons echter te vervreemden van de werkelijke, diepere belevingen die het leven zijn waarde geven. Aan de andere kant ligt de mogelijkheid om een meer evenwichtig pad te kiezen, waarbij technologie weliswaar een prominente rol speelt, maar in dienst staat van onze menselijke behoeften en waarden. Op deze manier benaderd, wordt technologie een verrijking en geen vervanging van authentieke ervaringen, en functioneert het als een nuttig hulpmiddel dat ons ondersteunt, zonder dat het de controle over ons leven overneemt. Het is van essentieel belang dat we bewust stilstaan bij de keuzes die we maken, zodat we ons leven vormgeven in harmonie met technologie, in plaats van ons erdoor te laten leiden..

In de verstrengeling van technologie en tijd ligt een uitnodiging voor ons allemaal om opnieuw te definiëren wat waardevol is, om het leven te vieren in al zijn rijke, onvoorspelbare dimensies, en om ons te herinneren dat, in de woorden van Bergson, tijd meer is dan alleen maar getallen op een scherm. Het is de essentie van het leven zelf.

Foto: Momo en de tijdspaarders (Theatergroep Kwatta)