In zijn afscheidsrede benadrukt Geert Teisman het groeiende en onontkoombare fenomeen van complexiteit in maatschappelijke vraagstukken. Waar velen dit als een probleem zien en proberen het te verminderen of simplificeren, betoogt Teisman dat dit niet de inherente complexiteit van deze vraagstukken wegneemt. In plaats daarvan pleit hij voor het herkennen en accepteren van deze complexiteit.

Teisman illustreerde hoe besluitvorming plaatsvindt in een dynamisch landschap, waarin meerdere beslissingen bijna gelijktijdig worden genomen door verschillende partijen. Deze beslissingen zijn onderling afhankelijk en worden beïnvloed door de reacties van andere actoren, waardoor de uitkomsten vaak onvoorspelbaar zijn. De kern van zijn betoog is dat niet zozeer individuele beslissingen bepalend zijn, maar de interactie ertussen.

Ik heb de bron van bovenstaande indrukwekkende visualisatie van de leefdomeinen met de interacties tussen problemen en beslissingen helaas niet kunnen vinden, maar inmiddels kunnen vinden, het zijn analyses die TNO heeft gemaakt (zie oa Veldhuis et al, MPG: microdata analyse, 2022) en een goed beeld geven van de complexiteit in het publieke domein.

Als ik de conclusies en aanbevelingen van Teisman zou moeten samenvatten, dan kom ik tot het volgende:

• Erken dat complexiteit onlosmakelijk verbonden is met publiek bestuur.
• Probeer niet simpelweg complexiteit te verminderen, maar streef ernaar het te doorgronden en er flexibel op te reageren.
• Begrijp dat niet één besluit op zichzelf staat; de wisselwerking tussen beslissingen en hoe deze door anderen worden geïnterpreteerd, bepaalt vaak de feitelijke uitkomsten.
• Benut de ruimte tussen formele structuren en besluitvormingsprocessen (tussenruimte) als een kans voor innovatie, dialoog en samenwerking.

Door deze complexiteit te omarmen, de tussenruimte te waarderen en een breder scala aan betrokkenen te raadplegen, kom je tot een meer doeltreffende en kwalitatief betere besluitvorming aldus Teisman.

Geert, we kennen elkaar niet, maar nogmaals dank voor je mooie slotwoorden en het delen van al je inzichten!