Net als bij de Belastingdienst, kampt ook de Amerikaanse low-cost maatschappij Southwest Airlines al jaren met verouderde ict-systemen. Southwest moest de afgelopen kerst ruim 15.000 vluchten annuleren. Als gevolg van de storm Elliot in de VS vielen er al veel vluchten uit, maar vervolgens crashte het planningssysteem waardoor Southwest niet meer wist waar de vliegtuigen en bemanningen waren. Duizenden klanten strandden hierdoor rond de kerstdagen op tal van vliegvelden.

Het financiële debacle bij Southwest Airlines laat het belang zien van ontwikkeling en onderhoud van software. Jim Highsmith maakt op LinkedIn de vergelijking met een auto die niet wordt onderhouden. Na verloop van tijd ontstaat er roest, worden de banden glad en raakt de olie vervuild. De eigenaar van de auto heeft een aantal mogelijkheden:

1. niets doen, en het probleem wordt erger;
2. auto inruilen voor een nieuwe auto;
3. auto repareren.

In software-ontwikkeling wordt dit probleem ook wel “technical debt” of technologische schuld genoemd, een term die voor het eerst in 1992 werd gebruikt door Ward Cunningham.

Het schema hierboven illustreert het principe van “technical debt”. Naarmate langer wordt gewacht met onderhoud, nemen de kosten van onderhoud en daarmee de schuld onevenredig toe. De kosten bestaan uit kosten voor onderhoud en klantkosten (van reputatieschade tot onkosten niet geleverde diensten). Door toenemende druk van klanten en andere stakeholders, wordt vaak gekozen voor een snelle, korte termijn oplossing (quick fix) dat vervolgens weer leidt tot een toename van de schuld waardoor er een vicieuze cirkel ontstaat.

Terugkomend op de analogie van de auto zijn de oplossingen voor “technical debt” dezelfde als die voor roest van de auto. Je kunt niets doen (als een struisvogel), vervangen door een nieuw systeem of starten met onderhoud. Helaas zijn tegen de tijd dat het probleem onderkend wordt, alle mogelijke oplossingen slecht en zijn de kosten onevenredig toegenomen.

De belangrijkste reden van het ontstaan van “technical debt”, is de ongrijpbaarheid van software aldus Highsmith. Software is, in tegenstelling tot materiele zaken, niet zichtbaar en daardoor abstract. Het is ongrijpbaar. Het is uit het zicht. Het is duur. De kosten van softwareontwikkeling verkopen aan managers en leidinggevenden is al moeilijk genoeg. De kosten van roestvermindering verkopen is nog veel moeilijker.

Een goed voorbeeld van “technical debt” in Nederland is die bij de Belastingdienst. De Belastingdienst heeft vorig jaar ruim 800 miljoen euro uitgegeven aan digitale systemen en ruim 200 miljoen euro aan de inhuur van externe ict-ers. Een groot deel van de uitgaven gaat naar onderhoud en reparatie van de vaak verouderde computersystemen. Dat blijkt uit cijfers die het ministerie van Financiën op verzoek van NRC heeft verstrekt.

Wie gaat de Belastingdienst en het ministerie van Financiën vertellen dat hoe langer ze wachten met het vervangen van het systeem of het echt goed onderhouden van het huidige systeem, de “technical debt” onevenredig zal toenemen en de gevolgen niet zijn te overzien? En hoe zit dat bij de andere overheidsdiensten? UWV? Politie?