De kloof in de samenleving lijkt steeds groter. Globalisering, migratie, groeiende ongelijkheid, tanende bestaanszekerheid en de huidige coronacrisis lijken westerse maatschappijen in tweeën te splitsen. Overal voelen grote groepen zich niet vertegenwoordigd, en dankzij sociale media kunnen zij elkaar steeds makkelijker vinden. En tegelijkertijd worden zij steeds makkelijker gevonden door radicaal rechtse influencers en politici. Waar komt die onvrede vandaan en waarom lijkt de gangbare politiek nergens in staat daarop een goed antwoord te formuleren? Is er sprake van het verraad van de werkende klasse door de partijen die van oudsher voor hen opkwamen? Partijen die betoverd raakten door het idee van bestuur door een professionele klasse van hoogopgeleide experts?
In de VPRO Tegenlicht-uitzending van 14 maart geven sprekers als journalist en schrijver Thomas Frank, filosoof en historicus David van Reybrouck, deradicaliserings-activist Caleb Cain en hoogleraar Mark Bovens hun visie op deze ontwikkelingen en de vraag hoe te komen tot een weerbare democratie.
In de Tegenlicht MeetUp sessie van de Pletterij van 18 mei gingen publicist en hoogleraar financiële geografie Ewald Engelen, staalarbeider en bestuurslid FNV Metaal Stanley Bostdorp en senior onderzoeker bij het Verwey-Jonker Instituut Eliane Smits van Waesberghe overv dit onderwerp in gesprek met Angelina Scalzo, programma manager nieuwe democratie van de Gemeente Haarlem. Met name de bijdragen van Ewald Engelen en Stanley Bostdorp hebben mij aan het denken gezet.
Twee bronnen die niet zijn genoemd in zowel de tv-uitzending als de meetup maar mijn inziens wel een goede aanvulling zijn op de discussie over de weerbare democratie, zijn het proefschrift van Bastiaan Rijpkema uit 2015 getiteld ‘Weerbare democratie: de grenzen van democratische tolerantie‘ en het boek Oude en nieuwe ongelijkheid van Kees Vuyk uit 2017. In de eerste gaat Bastiaan Rijpkema in op de vraag hoe ver tolerantie reikt in een democratie waarbij hij dit beschrijft vanuit zowel historische als huidige perspectief. Kees Vuyk schetst in zijn boek over oude en nieuwe ongelijkheid heel goed de gevaren van een toenemende kloof tussen hoger opgeleiden en lager opgeleiden, of zoals Ewald Engelen in zijn betoog benadrukt: tussen praktisch en theoretisch opgeleiden.
Bronnen:
- Tegenlicht MeetUp Haarlem: De weerbare democratie (video) (mei 2021)
- Nederland een democratie? In Den Haag maken hoogopgeleiden de dienst uit (VPRO, 21 mei 2021)
- De weerbare democratie (VPRO, 14 maart 2021)
- Rechtsfilosoof Bastiaan Rijpkema: een democratie draagt de ingrediënten voor haar eigen vernietiging in zich (Brainwash, 2019)
- Kees Vuyk over oude en nieuwe ongelijkheid (2018)
- Weerbare democratie: de grenzen van democratische tolerantie, Proefschrift Bastiaan Rijpkema (2015)
- Collegereeks ‘Democratie zonder rechtsstaat: hoe gevaarlijk is dat?’ (pdf) (ProDemos)
- Het lectoraat Weerbare Democratie (Saxion)
1 reactie
De grootste tegenstand in de hervorming van op de burger gericht beleid en uitvoering is de nauwelijks te doorbreken eenzijdige kracht en macht van de ingeweven ict en inmiddels ai in de haarvaten van overheid en uitvoeringsprogramma’s en de nog steeds toenemende ingewikkelde wet- en regelgeving en uitvoeringsprotocollen en de algoritmen in verhouding tot de menselijke inbreng bij alle betrokken instituten