“Het is inmiddels duidelijk dat de gezondheidszorg de focus van ziekte en zorg verlegt naar gezondheid en gedrag. Hierin staat het functioneren en participeren van mensen centraal. Dit leidt tot een ander zorglandschap en een andere manier van zorg organiseren. Een zorglandschap dat niet per definitie bestaat uit formele zorginstituties, maar dat via technologische ontwikkelingen ook informeel dicht bij de cliënt kan worden georganiseerd.”
Een quote uit een artikel dat ik in 2011 schreef, kort nadat ik samen met Lucien Engelen en Corine Jansen van het Radboudumc had gewerkt aan een model waarin we de toekomst van de zorg visueel probeerden te schetsen. Mijn visie op de toekomst van de zorg is niet veel veranderd, alleen gaan de ontwikkelingen minder snel dan dat we destijds dachten. Wat is daarvan de reden en kunnen we deze beïnvloeden?
Nog steeds geloof ik in de transformatie naar zorg 3.0 of samenwerkende zorg waarin we een verschuiving zien van de traditionele naar de online en de connected patiënt of cliënt. Daarmee bedoelen we de verschuiving van de patiënt die onvoorwaardelijk luistert naar zijn zorgverlener (1.0) naar een steeds beter geïnformeerde patiënt die zich via o.a. internet informeert en daarmee gesprekspartner wordt van de zorgverlener (2.0) en uiteindelijk de patiënt die samenwerkt met alle betrokkenen van familie/mantelzorgers tot verzekeraar en zorgverlener en waarbij niet de ziekte en zorg, maar de gezondheid en gedrag van de patiënt centraal staan (3.0). De verschuiving van de arts die beslist over een behandeling naar de arts als gesprekspartner van de patiënt. De verschuiving van verpleegkundige als intermediair tussen arts en patiënt naar verpleegkundige als gelijkwaardige partner in het behandelteam. Van zorg organiseren per ziektebeeld en/of medisch specialisme naar zorg organiseren rondom de behoefte van de patiënt.
Deze verschuiving naar een samenwerkende zorg is een gevolg van demografische, economische, sociale, politieke en technologische veranderingen. Zo hebben technologische ontwikkelingen er voor gezorgd dat we steeds meer toegang hebben tot kennis en kennissen. Technologie heeft er ook voor gezorgd dat we op een hele andere manier met elkaar kunnen communiceren en samenwerken. Toch hebben we in retrospectief de rol van technologie overschat. Technologie versterkt de snelheid en kracht van economsiche, sociale en politieke veranderingen, maar het zijn deze veranderingen die de technologische ontwikkeling en toepassingen vormen en sturen. Het was overigens Roy Amara die als eerste zag dat we technologie-gedreven verandering op korte termijn vaak overschatten, maar op lange termijn onderschatten.
Om de noodzakelijke transformatie naar een samenwerkende zorg te versnellen, zullen we eerst dan ook vooral moeten kijken naar de niet-technologische ontwikkelingen. Natuurlijk is het van groot belang dat we werken aan een zorgplatform waar we data snel een eenvoudig kunnen uitwisselen tussen verschillende zorgsystemen, waar we de patiënt eigenaar maken van zijn eigen gezondheidsdata en waar we werken aan applicaties waarmee we sneller, eenvoudiger en veiliger kunnen communiceren en samenwerken. Maar de randvoorwaarden voor succesvolle adoptie van deze technologische ontwikkelingen zijn we in de afgelopen jaren soms uit het oog verloren. Samenwerkende zorg vraagt namelijk dat we de verantwoordelijkheden soms moeten durven loslaten naar de patiënt of andere betrokkenen. Samenwerkende zorg vraagt van alle betrokkenen persoonlijk leiderschap, de vaardigheid om je eigen verantwoordelijkheden te kennen en nemen. Samenwerkende zorg vraagt van alle betrokkenen de digitale vaardigheden die nodig zijn om te kunnen werken met de zorgsystemen die we met elkaar gebruiken. En misschien wel het belangrijkste, samenwerkende zorg vraagt van alle betrokkenen ook de wil om mee te blijven doen en jezelf continue te blijven ontwikkelen om mee te kunnen doen. Samenwerken betekent ook samen leren. Van patient tot zorgverlener. En dat zijn we de laatste jaren soms vergeten!
Deze korte column is opgenomen in het het boek Augmented Health(care): The end of the beginning van Lucien Engelen dat dit weekend is gelanceerd tijdens HIMSS Europe and Health in Barcelona.
3 reacties
Vorige maand mocht ik een bijdrage leveren aan het VMZ Event Hoe ziet zorg 3.0 eruit? en daar sprak ik ook over dit onderwerp:
Het blijkt lastig om e-health op te schalen. Dat is niet zo gek, omdat e-health onderdeel uitmaakt van een transformatie naar nieuwe zorgmodellen, andere samenwerkingsvormen en werkwijzen. Zulke transformaties zijn complex. Helaas vindt er beperkt onderzoek plaats naar de ‘hoe dan?’- vraag van e-health-innovaties. Als innovatieprocessen dan toch onderzocht worden, gebeurt dat vaak pas achteraf. Het is daarom hoog tijd voor meer actieonderzoek naar e-health-innovaties aldus Bettine Pluut en Anne Marie Weggelaar-Jansen op Skipr. Actieonderzoek is een interactieve manier van onderzoeken: al innoverend en lerend wordt gekeken of er ook echt positieve effecten optreden.
https://www.skipr.nl/blogs/id3613-onderzoek-e-health-in-de-praktijk-voor-meer-succes.html
Zorgtransformatie blijft uit vanwege onvoldoende systemische benadering
“Vooralsnog blijft de noodzakelijke zorgtransformatie op weg naar een toekomstig zorgstelsel uit. En dat leidt tot grote maatschappelijke problemen.” Dat stelt hoogleraar Anne Marie Weggelaar-Jansen tijdens haar inaugurele reden ‘Samen leren transformeren’ medio november in de aula van Tilburg University. Ze pleit voor een andere blik op innoveren, een waarbij een holistische benadering van het ecosysteem centraal staat. “Innovatie gaat niet alleen over technologie en innovatieve gadgets. Het vraagt om een transitie van het hele systeem.”
https://icthealth.nl/nieuws/zorgtransformatie-blijft-uit-vanwege-onvoldoende-systemische-benadering/