Vrijdagmiddag 23 augustus om 12:44 uur komt NRC.nl met het bericht dat Coen van Veenendaal, één van de oprichters van de succesvolle fondsenwervingsorganisatie Alpe d’Huzes in één jaar via de stichting Inspire2Live 160.000 euro aan management fees in rekening heeft gebracht. Het verwijst daarbij naar een artikel van Frederiek Weeda en Jeroen Wester in de printuitgave van NRC Handelsblad die zich hebben gebaseerd op de recent gepubliceerde jaarcijfers van Inspire2Live (zie bovenstaande foto).

Al snel wordt het bericht overgenomen door de websites van Wegener Media en verschijnen de eerste kritische berichten op Twitter. Opmerkelijk is dat ene @marktwain2 eerder is dan @nrc zelf. Menno van Winden is één van de eersten die zowel op Twitter als Facebook enorm teleurgesteld is en felle kritiek heeft op Van Veenendaal. Op dat moment overheerst vooral de verbazing en de teleurstelling en wachten betrokkenen als @TeamThalent op een officiële reactie van Alpe d’HuZes.

Vanaf 13:15 uur volgen ook andere media als RTL Nieuws, Telegraaf.nl (400+ reacties) en Nieuwsuur. Vanaf dat moment worden de reacties op Twitter ook feller en persoonlijker. Men is vooral verontwaardigd over het ‘graaigedrag’ van Coen van Veenendaal dat haaks staat op het anti-strijkstokbeleid van Alpe d’HuZes. Hilarisch is overigens het bericht op Geenstijl dat blijkbaar de scoop had gemist en het daarom maar over een andere boeg gooit en zich opwindt over het NRC, de krant van verontwaardigd Nederland.

Zelf lees ik het bericht over Alpe d’HuZes pas rond 15:00 uur en op dat moment is Coen van Veenendaal op Twitter al veroordeeld terwijl hijzelf en de betrokkenen organisaties nog steeds niet officieel hebben gereageerd. Via @jobjan lees ik dat Johan van der Waal, voorzitter van Alpe d’HuZes, zich distantieert van de declaraties van Coen van Veenendaal. Om 16:38 uur licht Van der Waal het standpunt van het bestuur van Alpe d’HuZes toe in de radio-uitzending van Knooppunt Kranenbarg. De online discussie over het onderwerp heeft op dat moment een hoogtepunt bereikt met enkele honderden berichten per uur op Twitter. MedicalFacts is op dat moment één van de weinige websites dat een genuanceerde analyse geeft.

Het duurt dan nog tot na 18:00 uur voordat het bestuur van Alpe d’HuZes ook een verklaring geeft op haar eigen website opgevenisgeenoptie.nl. Op Twitter wordt positief gereageerd op het feit dat het huidige bestuur zich distantieert van de handelswijze van de oprichter en voormalige voorzitter van Alpe d’HuZes. Tegelijkertijd worden ook kritische vragen gesteld waarom het huidige bestuur niet eerder aktie heeft genomen.

Vrijdagavond komt RTL Nieuws nog met een korte samenvatting van het nieuws waarin ook enkele tweets van die middag worden getoond. Op Twitter blijven de reacties hard en vaak ongenuanceerd. Op Facebook druppelen op dat moment de eerste steunbetuigingen aan Coen van Veenendaal binnen. Op dat moment hebben zowel de stichting Inspire2Live als Coen van Veenendaal zelf nog steeds niet gereageerd op de beschuldigingen.

Op zaterdag lijkt de discussie op de sociale media te zijn afgenomen ondanks enkele blogs zoals die van Jan Dijkgraaf en de berichtgeving in dagbladen als Trouw en Volkskrant. Zaterdagmiddag om 15:29 uur reageert Klaas Veenbaas, tot april 2012 bestuurslid van Alpe d’HuZes, vanaf zijn vakantie-adres in Italié op Facebook waarin hij fel uithaalt naar de media maar vooral naar het huidige bestuur van Alpe d’HuZes dat volgens hem wel degelijk op de hoogte was van de gang van zaken:

Ik denk dat we allemaal die nu op Facebook op berichten omtrent @alpedhuzes reageren, hetzelfde willen (alleen mijn twijfels heb ik over de journalist van NRC en de verder bijna blind volgende pers) en dat is van kanker een chronische ziekte maken. Bizar vind ik sommige ongenuanceerde reacties, maar des te schaamtelozer is hoe het bestuur van Alpe d’HuZes haar oprichter Eric Coen Van Veenendaal een dolk in de rug probeert te steken, na een erg eenzijdige nieuwsverspreiding van de al jaren verzuilde pers. Door woorden als ‘geschokt’ en ‘distantiëren’ te gebruiken zet ze de negatieve toon met een nog hogere snelheid door en poogt naar mijn idee bijkans karaktermoord op Coen te plegen. Zeker de helft van dit bestuur was al sinds het toetreden van Coen in het programma Understanding Life (project van stichting Inspire2Live) op de hoogte van de toekenning van een beloning. Ikzelf was destijds Alpe d’HuZes bestuurlid en ieder bestuurslid en aan de bestuursvergaderingen deelnemende personen was tijdens diezelfde vergaderingen volledig op de hoogte. Dat de ogenschijnlijke dubbelrol van Coen mogelijk onhandig was, omdat het voor de buitenstaander op een verkwanseling kon lijken van het anti-strijkstok beleid maar het feitelijk niet is, hebben we destijds als bestuur aangegeven en is het toegestaan door door het bestuur.

De reactie van Klaas Veenbaas wordt honderden keren gedeeld en vele reacties volgen. Een duidelijke steunbetuiging aan Coen van Veenendaal maar niet alle reacties die daar op volgen zijn onverdeeld positief. Er heeft zich in de periode tussen het vertrek van Veenbaas als bestuurslid en nu blijkbaar meer afgespeeld in de organisatie van Alpe d’HuZes. Van Veenendaal reageert op dat moment voor het eerst publiekelijk met een korte reactie:

Ik volg veel van de discussies en bijt op mijn tong om niet te reageren. Uiteraard wil en ga ik dit doen, maar zoek een medium wat dat in al zijn nuances en in de juiste context doet. De social media lijkt daar nu even niet de juiste plek voor. Dus graag nog even geduld want uiteraard zal ik toelichting geven op hetgeen over mij geschreven en gezegd wordt.

Zaterdagavond laat volgen nog enkele reacties van Coen van Veenendaal op Facebook. Op Twitter en in andere media reageert hij vooralsnog niet. Zaterdagavond om 19:38 uur komt dan eindelijk een officiële verklaring van Inspire2Live over de betalingen aan Coen van Veenendaal:

De verklaring van Inspire2Live wordt in de sociale media matig ontvangen en voor velen is het nog steeds niet duidelijk waarom de managementfee aan Coen van Veenendaal zo absurd hoog is geweest. De reacties op Twitter nemen inmiddels extreme vormen aan waarbij men vooral nog zit te wachten op een reactie van Van Veenendaal zelf:

Op zondag blijven de reacties op Twitter heftig en vragen steeds meer mensen zich af wanneer Coen van Veenendaal zelf komt met een verklaring. Volgens betrouwbare bron komt Van Veenendaal morgen (maandag) met een verklaring in de Volkskrant. De vraag is of hij dit niet veel eerder had moeten doen.

Waarom is Coen van Veenendaal niet vrijdag meteen gekomen met een goede verklaring? Had hij daardoor de heftigheid van de reacties op Twitter enerzijds maar ook de persoonlijke reactie van Klaas Veenbaas op Facebook anderzijds kunnen voorkomen? De late en ook tegenstrijdige reacties van Alpe d’HuZes en Inspire2Live tonen aan dat het fenomeen Alpe d’HuZes te groot is geworden voor een groep vrijwilligers. Ik hoop oprecht dat de imagoschade aan Alpe d’HuZes beperkt blijft en de beweging die is gestart om te strijden tegen kanker blijft bestaan. Daarvoor is het werk van Coen van Veenendaal en al die andere vrijwilligers in de afgelopen jaren te bijzonder en waardevol geweest.

Zelf heb ik opnieuw geleerd hoe hard en onverbiddelijk mensen op Twitter zijn. Ik ben vooral geschrokken van de emotionele en heftige reacties waarin iemand wordt veroordeeld nog voordat deze persoon is gehoord.

Update

Op zondagavond heeft het bestuur van Alpe d’HuZes na een bestuursvergadering de verklaring op haar website aangepast. Het bestuur betreurt ten zeerste de commotie die is ontstaan naar aanleiding van publicaties over betalingen aan oud-voorzitter Coen van Veenendaal en schrijft “Hij is in de social media neergezet als crimineel en zakkenvuller. Van deze kwalificaties nemen wij ten stelligste afstand.” Verder komt er een Raad van Toezicht en nieuwe statuten die onduidelijkheid in de toekomst moet voorkomen. Zodra de nieuwe statuten gepasseerd zijn zal het huidige bestuur terugtreden. De nieuwe Raad van Toezicht zal daarna nieuwe bestuursleden benoemen.

Coen van Veenendaal reageert op maandagochtend 26 augustus in de Volkskrant en noemt het onhandig en naïef dat hij zich 1,6 ton heeft laten betalen voor zijn werk. Van Veenendaal verdedigt zich door te zeggen dat hij heel veel uren in de actie heeft gestoken en daardoor geen tijd had voor zijn trainings- en adviesbureau. Ook zegt hij dat de kritiek eenzijdig en ongefundeerd is. Hij zegt dat hij nu al 1,5 jaar zonder vergoeding werkt voor de stichting, de laatste tijd nog zo’n 10 uur per week. Van Veenendaal licht in het interview niet toe waarom het bedrag zo hoog is.

Enkele uren na het verschijnen van het interview met Coen van Veenendaal in de Volkskrant kan voorzichtig de conclusie worden getrokken dat het sentiment in de sociale media niet is veranderd. Vooral de regel ‘Hij is onhandig geweest. Ja, een beetje dom zelfs!’ lijkt alleen nog maar meer olie op het vuur te gooien. Vraag is overigens of dit een quote van Coen van Veenendaal zelf is, of dat het zo is opgeschreven door verslaggever John Schoorl van de Volkskrant. Feit is dat de reacties er vooralsnog niet minder op zijn geworden!

Ondertussen is de media op zoek naar antwoorden en krijgt deze gebeurtenis aandacht in diverse dagbladen en radio-uitzendingen zoals Telegraaf.nl, HDC Media, ED, Omroep Gelderland, Mediaforum, BNR Lunchtime en Stand.nl. De vragen van de media hebben vooral betrekking op hoeveel vertrouwen men nog heeft in Alpe d’HuZes en gerelateerde goede doelenorganisaties als KWF Kankerbestrijding. Deze laatste gaat collectanten die binnenkort namens de stichting langs de deur gaan alvast uitleg geven over de affaire rond oud-Alpe d’HuZesvoorzitter Coen van Veenendaal. Ze krijgen te horen hoe ze het best op negatieve opmerkingen kunnen reageren (via: NOS). Achter de schermen probeert de media een antwoord te krijgen op de vele vragen die er zijn rondom de besteding van de subsidiegelden.

Opmerkelijk is de subtiele verschuiving in het standpunt van het bestuur van Alpe d’HuZes. Daar waar deze zich vrijdag nog heel resoluut distantieerde van het declaratiegedrag van Coen van Veenendaal, zien we op zondagavond een aangepaste verklaring op de website en nuanceert voorzitter Johan van der Waal zich op maandag in het interview met Stand.nl. Overigens zegt Van der Waal niets anders dan vrijdag, het gaat om de nuancering die ook door de luisteraars van Stand.nl niet wordt begrepen. Een ruime meerderheid (62 procent) is het dan ook oneens met de stelling en vindt dat zowel Coen van Veenendaal als het bestuur onjuist heeft gehandeld. In juni van dit jaar – na de discussie over de besteding van onderzoeksgelden Alpe d’HuZes – was het standpunt van de luisteraar nog precies omgekeerd!

Op maandagavond is Van Veenendaal te gast bij de eerste uitzending van RTL Late Night met Humberto Tan. De vraag is of Van Veenendaal daar de imagoschade aan hem en de organisatie heeft kunnen veranderen. Twitter is opnieuw onverbiddelijk. Bij velen heeft hij het gevoel van wantrouwen niet weg kunnen nemen en volgens sommigen vertelt hij maar een deel van het verhaal. Wel is voor het eerst het aantal negatieve en positieve reacties op Twitter redelijk in balans.

Op dinsdagochtend 27 augustus lijkt de grootste media-aandacht voorbij. Wel komt nog het nieuws dat KWF en het bestuur van Alpe d’HuZes op de hoogte waren van de betaling aan Coen van Veenendaal (zie bijv. NOS.nl). Feitelijk geen nieuws omdat dit vrijdag al bekend was. Waar het in de discussies vooral om ging was dat de hoogte van de declaraties nog niet bekend waren. Die zijn namelijk pas bij publicatie van de jaarverslagen naar buiten zijn gekomen.

De laatste les voor mij, en daarmee sluit ik de analyse van deze case, is dat de media bewust of onbewust een enorme rol hebben gespeeld in de imagodeuk die het Alpe d’HuZes heeft opgelopen. Met name NRC en Nieuwsuur hebben met de berichtgeving op vrijdag al vroeg de toon gezet van het publieke debat. De ongenuanceerde reacties op Twitter hebben die toon alleen nog maar versterkt. De reactie van Klaas Veenbaas op Facebook was als olie op het vuur en heeft vervolgens de voor- en tegenstanders van Coen van Veenendaal nog verder gepolariseerd.

Op basis van de uizendingen van Stand.nl kunnen we stellen dat het imago van de stichting met ruim 20 procent is gedaald. We zullen moeten afwachten wat dit betekent voor de toekomstige giften aan KWF en stichting Alpe d’HuZes. Voor de laatste is het belangrijk dat ze nu snel komen met een nieuwe, professionele organisatiestructuur met mensen die het vertrouwen terugwinnen van alle betrokkenen.

Epiloog
Na dinsdag dacht ik eerlijk gezegd dat ik de analyse zou kunnen sluiten maar helaas lijkt het nog een staartje te krijgen. Op woensdagochtend 28 augustus komt Telegraaf.nl met het ongenuceerde artikel ‘Meer graaiers Alpe d’HuZes’. Naast Coen van Veenendaal hebben namelijk ook Jan Gerrit Schuurman en Rob Snelders betaald gekregen voor hun aktiviteiten. Niet vanuit stichting Alpe d’HuZes zoals Telegraaf suggereert, maar vanuit de stichting Inspire2Live. Geen nieuws, dit was immers al bekend voor iedereen die de afgelopen dagen het nieuws heeft gevolgd. Toch heeft het bericht van de Telegraaf opnieuw een enorm effect op het negatieve sentiment over stichting Alpe d’HuZes en dan met name de betrokken personen dat zelfs leidt tot doodsbedreigingen.

Op woensdagmiddag volgt o.a. NRC.nl met het bericht dat stichting Alpe d’Huzes de banden doorsnijdt met stichting Inspire2Live. Opnieuw oud nieuws omdat die beslissing al werd genomen in januari van dit jaar toen de stichting besloot de statuten te wijzigen.

Het is tijd dat de stichting Alpe d’HuZes en Inspire2Live nu heel snel komen met het volledige en duidelijke verhaal op hun websites (zoals KWF dat wel heeft gedaan). Als ze dat niet doen dan vrees ik dat we de komende tijd dit soort oprispingen van de media kunnen blijven verwachten en dat zal het imago van de stichting en alle betrokkenen geen goed doen. Woensdag begin van de avond doet Johan van der Waal, voorzitter van stichting Alpe d’HuZes, een poging met een videoboodschap op YouTube. Later op de avond volgt een livechat op Twitter en Facebook (via: NHD) en komt ook Inspire2Live met een aanvullende toelichting op haar website.

Op donderdag en vrijdag is het opmerkelijk rustig in de social media. De discussie over Alpe d’HuZes en de rol van Coen van Veenendaal lijkt wat weggeëbt. Wie we op dat moment nog niet of nauwelijks hebben gehoord is Peter Kapitein, samen met Van Veenendaal initiatiefnemer van Stichting Alpe d’HuZes en de huidige voorzitter van Inspire2Life. Op donderdag 29 augustus publiceert hij namens Inspire2Live een overzicht van wat deze stichting de laatste jaren heeft bereikt. Op een uitzondering na, merkt de (social) media het nauwelijks op.

Vrijdag 30 augustus is ook het moment om de balans op te maken. ‘Van held tot paria in één week tijd‘ kopt NRC. Frederiek Weeda, die samen met Jeroen Wester een week geleden ook het artikel schreef waarmee de felle kritiek op Coen van Veenendaal begon, concludeert dat de organisaties Van Veenendaal één voor één hebben laten vallen.

In het programma Knooppunt Kranenbarg op radio 2 kijkt Johan van der Waal als voorzitter van Alpe d’HuZes terug op een rumoerige week waarin hij als vrijwilliger continue de media te woord heeft moeten staan. Hij is duidelijk aangeslagen en teleurgesteld in de (social) media: “Al deze negatieve berichten over Alpe d’HuZes verdienen wij en de kankerpatiënten niet.”

Vrijdagavond 30 augustus zou Nieuwsuur een interview met Peter Kapitein tonen maar door de ontwikkelingen in Syrië is deze komen te vervallen en verwijst men naar de website waar een toelichting en video is te bekijken. De stichting Inspire2Live blijkt de afgelopen jaren amper geld te hebben uitgegeven aan kankeronderzoek. Er ging vooral geld naar managementfees en reis- en verblijfskosten. Al snel nemen NOS, NRC, Telegraaf en andere media het bericht van Nieuwsuur over.

Onderzoeksjournaliste Judith Pennarts van Nieuwsuur meldt op Twitter nog dat De Nederlandse Bank (DNB) en KWF niet op camera wilde reageren op de bevindingen van Nieuwsuur. DNB heeft wel schriftelijk (pdf) gereageerd op vragen van Nieuwsuur.

Ondanks de reactie van Inspire2Live op Nieuwsuur later op de vrijdagavond, lijkt het doek te zijn gevallen voor de stichting Inspire2Live. Na enkele rustige dagen in de social media is het nu niet alleen Twitter waar felle kritiek is op de oprichters van Alpe d’HuZes, maar spreken ook de reacties op Facebook voor zich.

In de nacht van vrijdag op zaterdag plaatst het bestuur van Alpe d’HuZes een chronologisch overzicht van de gebeurtenissen sinds oprichting van Inspire2Live in februari 2010. De vraag is of ze niet veel eerder met dit overzicht naar buiten hadden moeten komen. Het is duidelijk dat voorzitter Johan van der Waal de oud-oprichters lange tijd niet publiekelijk heeft willen veroordelen.

Opmerkelijk is dat op zaterdag 31 augustus geen van de landelijke dagbladen zoals de Volkskrant, Trouw en NRC, aandacht besteedt aan het nieuws van Nieuwsuur over Inspire2Live. Alleen TROS Radio heeft (per toeval?) directeur van KWF-Kankerbestrijding Michel Rudolphie in haar uitzending en deze wordt kritisch ondervraagd over de recente ontwikkelingen.

Op zondagavond 1 september laat het huidige bestuur van Inspire2live weten dat het haar verantwoordelijkheid neemt voor de gang van zaken en zo snel mogelijk zal aftreden. Het bericht komt voor de ochtendkranten te laat om op te reageren. Het AD heeft die ochtend toevallig wel een interview met Johan van der Waal en Tom de Geus van de stichting Alpe d’HuZes. De bestuurders nemen definitief afstand van de handelswijze van de oprichters van Alpe d’HuZes en realiseren zich dat ze het komende jaar minder deelnemers en sponsorinkomsten zullen halen. KWF laat via een persbericht weten dat het van Inspire2live een door een accountant goedgekeurde verantwoording eist over de reeds verleende subsidie en de nog niet besteedde subsidiegelden zal teruggevorderen.

Collectanten van KWF Kankerbestrijding krijgen aan de deuren veel kritische vragen, maar toch ook wel vaak een gift in de collectebus. Dat zei een woordvoerder van KWF op de eerste avond van de KWF-collecteweek die loopt van 2 tot 7 september. Opnieuw is het de Telegraaf dat met onjuiste berichtgeving op de voorpagina op dinsdagochtend stemming probeert te maken. Gedurende de collecteweek lijkt het KWF nauwelijks last te hebben van discussie rondom Alpe d’HuZes en Inspire2live aldus een persbericht dat via ANP is verstuurd. Opvallend is dat gedurende de collecteweek KWF kritische vragen uit de weg gaat in de (sociale) media en zich vooral richt op de positieve reacties op Twitter en Facebook. Zaterdag 7 september is de laatste dag dat de 100.000 vrijwilligers van KWF op pad gaan. Vorig jaar bracht de collecte 7,5 miljoen euro op.

Zowel KWF als de stichting Alpe d’HuZes zullen de imagodeuk wel overleven. Maar één ding is zeker, beide stichtingen liggen de komende jaren onder het vergrootglas van de media!

Terwijl het vanaf begin september redelijk rustig is met betrekking tot de stichting Alpe d’HuZes, lijkt KWF Kankerbestrijding steeds meer kritiek te krijgen in de media. Vooral als het NRC komt met het bericht dat KWF minder besteedt aan onderzoek dan het beweert. Het lijkt een definitiekwestie waarbij KWF uitgaat van het percentage van inkomsten (na aftrek kosten) terwijl het gebruikelijk is uit te gaan van inkomsten (zonder aftrek kosten). Nadat het KWF op haar vingers is getikt door het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) past het haar tekst op de website aan aldus het NRC.

Eind september blijkt dat de collecte van KWF Kankerbestrijding 6,3 miljoen euro heeft opgebracht, 15 procent minder dan vorig jaar toen de collecte nog 7,4 miljoen euro opbracht. De opbrengst lag toen al 3,7 procent lager dan in 2011. Deze algemene terugloop in de collecte-opbrengst van de goede doelen is te verklaren uit lagere giften vanwege de economische crisis en een teruglopend aantal collectanten. Het lijkt er dus op dat de eerdere berichten in de media hun uitwerking niet hebben gemist en voor een extra daling hebben gezorgd.

Begin november lijkt het er op dat ook de stichting Alpe d’Huzes een flinke daling in opbrengsten kan verwachten. AD komt met het bericht dat het aantal deelnemers dat zich heeft aangemeld voor Alpe d’HuZes 2014 bijna is gehalveerd. Volgend jaar rijden nog maar 4.000 deelnemers mee in het wielerevenment tegen kanker. Dit jaar waren dat er nog 7.800.

Tot slot
Tot slot wil ik iedereen – en Job Jan Altena in het bijzonder – bedanken voor de zeer waardevolle reacties en hulp op Twitter (ja, dat is ook Twitter). Het waren deze reacties die voor een belangrijk deel mijn beeld over deze zaak hebben gevormd.

Overige analyses

• Blame it on the communicatie (Cathelijne van den Bosch, general manager Lewis PR)
• Alpe d’Huzes, Inspire2Live: hoe communiceer je Corporate Social Responsibility aan een Cynisch Publiek? (Willem Scheepers)

Gesproken en geschreven columns

• Coen van Veenendaal is een held! (Edwin Venema)
• Een brief aan Coen (Rob Kuijpers)
• Graaien bij goede doelen (Charles Groenhuijsen, video)
• Het persoonlijke verhaal van Frank Rikken
• Coen van Veenendaal is een superheld (Roelof Hemmen, RTL)
• KWF en haar communicatieprobleem (Ronnie Overgoor)
• Inzamelen (Karin Spaink)
• De tragische val van Coen ‘Alpe d’HuZes’ van Veenendaal: ‘In een week ben je een graaier’ (Edwin Venema)
• Alpe d’Huzes column (Jan Kuitenbrouwer)
• Mediacratie (Roger Engelberts)

Bronnen

• Alpe d’HuZes
• KWF Kankerbestrijding
• Inspire2Live

Overige media-analyses

• De multimedia-inzet van Alpe d’HuZes (Marketingfacts)