Deel 1: De geschiedenis
In deze aflevering vertelt Jos de Blok over de begindagen van Buurtzorg in 2006. Met het eerste team van vier verpleegkundigen ging Buurtzorg in oktober 2006 van start. Hoewel de omzet dat jaar beperkt was, kregen ze wel een contract met zorgverzekeraar Menzis. De verwachting was uit te breiden naar 10-12 locaties, maar al snel kwamen er spontaan nieuwe teams bij in andere steden nadat Buurtzorg bekendheid kreeg.

Deel 2: De visie
Jos legt uit dat gezondheid een verantwoordelijkheid is van mensen zelf. Iemands achtergrond en context bepalen hoe zij omgaan met beperkingen. Zorgverleners moeten deze context begrijpen om de juiste interventies te kunnen plegen die bijdragen aan iemands zelfredzaamheid en kwaliteit van leven. De focus moet liggen op het ondersteunen van de eigenwaarde van mensen in plaats van ze afhankelijk te maken.

Deel 3: Zelf organiserend
Zelfsturing betekent dat mensen zelf beslissingen nemen over hun werk in plaats van instructies van anderen op te volgen. Dit is gebaseerd op de filosofie dat elk mens geboren wordt met een eigen programma en vermogen tot zelfsturing. In zelfsturende teams organiseren mensen hun werk rond de behoeften van de patiënt in plaats van een vooraf bepaalde planning. Dit vereist vertrouwen in medewerkers en acceptatie van verschillen.

Deel 4: De teams
Dit deel gaat dieper in op de zelfsturende teams. Medewerkers moeten de ruimte krijgen om hun werk vorm te geven op een manier die bij hen past en aansluit bij hun talenten en ethiek. De belangen van patiënt, medewerker en organisatie moeten zoveel mogelijk verbonden zijn. Tolerantie en oplossingsgerichte communicatie zijn essentieel binnen teams.

Deel 5: De “back-office”
De back-office van Buurtzorg is zo lean en efficiënt mogelijk ingericht, met zo min mogelijk bureaucratie. Zo hebben als voorbeeld, slechts 4 mensen de salarissen van 15.000 medewerkers onder hun hoede. De back-office moet volledig dienstverlenend zijn aan de zelfsturende teams in plaats van beperkend. Dit hangt samen met het mensbeeld van Buurtzorg waarbij meer vertrouwen wordt gesteld in de zelfstandigheid van medewerkers.

Deel 6: Het Buurtzorgweb
Het Buurtzorgweb is een online platform dat voelt als een community waar teams kunnen communiceren, kennis delen en elkaars voortgang volgen. Het idee was een horizontaal platform te creëren waar medewerkers konden bijdragen aan een voortdurend leerproces binnen de organisatie. Naarmate Buurtzorg groeide, werd het uitgebreid met nieuwe functionaliteiten zoals een EPD en kunstmatige intelligentie.

Deel 7: Eigenaarschap
In de beginfase was het een proces van bewustwording voor nieuwe teams om te ontdekken wat er nodig was om goed te functioneren. Jos stelde vragen om ze na te laten denken over hoe ze hun werk wilden inrichten en organiseren. Het doel was dat teams zelf verantwoordelijkheid namen voor alle aspecten van hun werk. De autonomie en het eigenaarschap van teams bepaalde hoe ze functioneerden.

Deel 8: Leiderschap
Leiderschap gaat volgens Jos over de momenten waarop je verantwoordelijkheid neemt om iets te veranderen. Het gaat erom dat je vanuit je rol iets onderneemt om de situatie te verbeteren voor patiënten en families. Eigenschappen als zelfreflectie, dienstbaarheid en nederigheid zijn belangrijk. Echt leiderschap gaat over het mogelijk maken dat anderen groeien.

Deel 9: Het systeem
Jos stelt dat veel systemen in de zorg een gevoel van onveiligheid of onzekerheid veroorzaken bij mensen door onduidelijke motieven en bureaucratie. Dit botst met de beroepsethiek van professionals. Buurtzorg streeft ernaar consistent te zijn in hun visie en daarom zaken die daarmee botsen ter discussie te stellen, zoals het realiseren van een alternatief declaratiemodel.

Deel 10: Het business model
Het uitgangspunt was dat door de juiste dingen te doen en andere oplossingen te benutten, de gemiddelde kosten per cliënt omlaag zouden gaan. Onderzoeken toonden later aan dat Buurtzorg inderdaad zo’n 40% lagere kosten had dan reguliere thuiszorg. Het model was erop gericht dat teams zelf konden bijhouden hoe zij zich verhielden tot het landelijke gemiddelde.

Deel 11: De transformatie
Jos bespreekt transformatie op twee niveaus: organisatieniveau en maatschappelijk niveau. Op organisatieniveau is een transformatie nodig om vanuit een andere visie te werken. Op maatschappelijk niveau is een bredere transitie gaande waarbij complexe vraagstukken een fundamenteel andere manier van denken vragen. Een succesvolle transformatie begint met een duidelijke visie op de gewenste uitkomsten.

Deel 12: De theorie en filosofie
De theorie en filosofie van Buurtzorg omvatten een holistisch wereldbeeld, aansluiten bij natuurlijke zelforganiserende principes, ruimte voor menselijke ontwikkeling, een hoger maatschappelijk doel, vereenvoudiging, praktische wijsheid uit ervaring en diversiteit aan perspectieven uit verschillende culturen en tradities.

Reflectie
Deze podcast geeft een zeer uitgebreid en diepgaand inzicht in de principes, werkwijze en filosofie achter Buurtzorg. Jos de Blok licht stap voor stap de verschillende bouwstenen toe, van de praktische organisatie van zelfsturende teams tot de meer abstracte theoretische grondslagen.

Wat sterk naar voren komt, is de consistente visie op zelfsturing, eigenaarschap en vertrouwen in medewerkers als vertrekpunt. Alle andere aspecten zoals de back-office, IT-systemen en bedrijfsvoering zijn hier logischerwijs op afgestemd. Het is een organisatie die fundamenteel anders is ingericht dan de meeste bedrijven.

De podcast laat zien dat Buurtzorg veel meer is dan alleen een vernieuwende zorgorganisatie. Het is een voorbeeld van een nieuwe manier van organiseren en werken die gebaseerd is op zelforganiserende principes uit de natuur. De filosofie put uit diverse culturele tradities en pleit voor een holistisch wereldbeeld in plaats van de huidige managementdisciplines.

Buurtzorg integreert concepten als het ‘needing principle’ van Sharda Nandram’s ‘Integrating Simplification Theory‘, de drie leidende principes (zelfmanagement, holisme en ‘evolutionary purpose’) uit Frederic Laloux’ ‘Reinventing Organizations‘, en Laura Storm’s ‘Regenerative Leadership‘ over de kwaliteit van relaties in een organisatie als een levend systeem.

Buurtzorg toont aan dat het mogelijk is om op een fundamenteel andere manier te organiseren, met minder bureaucratie en meer ruimte voor professionals om hun werk naar eigen inzicht in te richten. De resultaten laten zien dat dit niet ten koste hoeft te gaan van kwaliteit en efficiency, maar juist kan leiden tot betere zorg tegen lagere kosten.

De podcast reikt handvatten aan voor wie geïnteresseerd is in de onderliggende principes van Buurtzorg. Door de combinatie van praktische voorbeelden en meer abstracte filosofie, biedt het een compleet beeld van wat ik een van de meest inspirerende organisaties vind. Een absolute aanrader, en mocht je beperkt tijd hebben, luister dan in ieder geval naar de afleveringen over de trabsformatie (deel 11) en de theorie en filosofie (deel 12).

Jos en Sam, alsnog dank voor jullie mooie gesprek en waardevolle inzichten!