In de eerste module van de leergang heb ik een introductiecollege gegeven over de digitale netwerksamenleving. Al snel wordt duidelijk dat we te maken hebben met een complexe samenhang tussen mens en technologie dat niet eenvoudig is te duiden. Laat staan dat we een beeld hebben van de toekomst. Toch is voor iedere organisatie een gemeenschappelijk beeld van de toekomst nodig om vandaag met elkaar stappen te kunnen zetten naar die toekomst.

Als eerste gastdocent had ik dit jaar dan ook Bartjan Pennink gevraagd om de deelnemers aan de hand van zijn promotie-onderzoek ‘Samen managen met beelden‘ (pdf) mee te nemen in het belang van beelden bij organisatieverandering.

Uitgangspunt in het werk van Pennink is dat managers in organisaties handelen op basis van beelden die ze in hun hoofd hebben. Wanneer managers in organisaties samen willen handelen dan zijn een aantal vragen relevant. Besteden managers aandacht aan beelden? Hoe gaan managers om met hun beelden? Worden die beelden expliciet gemaakt? Hoe worden beelden vergeleken? Hoe gaan managers om met verschillen tussen beelden? Hoe maken ze een gezamenlijk beeld? Welke rol speelt macht in het omgaan met beelden? Wat gebeurt er indien niet iedereen wil samenwerken? De kracht van een organisatie zit in de explicitering, de acceptatie en het benutten van verschillen tussen mensen aldus Pennink. Door het expliciet maken van verschillen komen we tot begrip van een ander.

Bron: The Blind Men and the Elephant, John Godfrey Saxe (1816-1887)

De kern van samenwerken is volgens Pennink een gemeenschappelijk doel hebben, het krijgen van een verbinding met elkaar, het afstemmen en elkaar motiveren. Het samen kijken en het creëren van een gemeenschappelijk beeld om van daaruit verder te werken. Het blijvend aandacht hebben voor het samen creëren van gemeenschappelijke beelden. Pennink benadrukt daarbij het belang van diversiteit om te komen tot gemeenschappelijke beelden. In zijn model dat is ontwikkeld voor 2004, gaat hij daarbij uit van beelden van bestuurders, managers en medewerkers. Vandaag de dag zou je daar ook klanten en andere stakeholders bij moeten betrekken.

Bij het komen tot een gezamenlijk beeld is het continue balanceren tussen divergentie en convergentie waarbij (mijn persoonlijke visie) het eindbeeld voldoende richting moet geven om concreet met elkaar te kunnen samenwerken maar ook voldoende ruimte laat voor eventuele nieuwe inzichten.

Samenvattend: samen managen krijgt vorm door naar elkaars beelden te kijken (wat weet de ander?), over elkaars beelden te spreken (wat is van de ander te leren?) en samen beelden maken (een gemeenschappelijk denkkader scheppen).

Voor mij werden tijdens het gastcollege van Pennink een aantal zaken duidelijk. Allereerst een bevestiging dat tekst voor iedere lezer leidt tot andere beelden (denk aan het lezen van een boek vs het kijken naar de film van het boek, de eerste laat veel meer ruimte voor eigen interpretatie). Als tweede het inzicht dat een gezamenlijk beeld bij digitale transformatie belangrijker is dan ooit. Omdat we in toenemende mate werken met multidisciplinaire teams (verschillende bloedgroepen met hun eigen taal), moeten we naar een nieuwe manier van samenwerken. Beelden zijn daarbij sterker dan teksten.

Bartjan, dank voor je bevlogen gastcollege en mooie inzichten!