Goede gesprek tussen Kees Klomp en Lex Bohlmeijer[/caption]Volgens Klomp staat ons systeem, gebouwd op kapitalisme, individualisme en materialisme, op instorten. Hij wijst op drie ecologische crises die elkaar versterken: klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en milieuverontreiniging. De gevolgen zijn niet alleen zichtbaar in de natuur, maar raken ook direct onze economie. Verzekeraars trekken zich terug uit risicogebieden, oogsten worden bedreigd door het verdwijnen van bestuivers en de kosten voor gezondheidszorg stijgen door vervuiling. “De ecologische ramp waar we nu in leven zal onze huidige economie vernietigen,” zegt Klomp.

Daarmee koppelt hij ecologie en economie. Even belangrijk is de verbinding die hij legt tussen economie en zingeving. Waar het kapitalisme de mens reduceert tot een “nutsmaximaliserend wezen”, ziet Klomp ons als “ten diepste zinzoekende wezens”. Hij introduceert het begrip bestaanspijn, de existentiële conditie van lijden die zowel in het boeddhisme als in het existentialisme centraal staat. Consumptie is volgens hem een gebrekkig copingmechanisme: het biedt genot, maar geen vervulling. Ongeveer twee derde van de Nederlandse consumptieve uitgaven draait volgens Klomp niet om primaire behoeften, maar om door marketing gecreëerde begeerten.

Als alternatief stelt hij ecoliberalisme voor. Daarbij grijpt hij terug op klassieke liberale denkers en benadrukt drie oorspronkelijke waarden: gelijkwaardigheid, vrijheid en eigendomsrecht. In tegenstelling tot het neoliberalisme, dat vrijwel uitsluitend focust op negatieve vrijheid en eigendom, stelt Klomp voor de liberale waarden uit te breiden. Niet alleen mensen, maar ook niet-menselijk leven maakt deel uit van een verweven levensweb. Hij spreekt daarom over interviduen in plaats van individuen en pleit voor natuurrechten in de grondwet: “Wij staan niet boven de natuur, wij zijn natuur.”

Klomp spreekt vanuit persoonlijke ervaring. In de reclamewereld raakte hij burn-out en voelde aan den lijve hoe begeerte en winstmaximalisatie een mens uithollen. Een ontmoeting met het boeddhisme in Thailand leerde hem vervolgens dat alles proces en verbondenheid is. Een monnik liet hem een bloem zien: zonder zaadje, zon, regen en bodem geen bloem. Voor Klomp werd duurzaamheid vanaf dat moment geen morele keuze meer, maar een existentieel feit.

Hij illustreert hoe begeerte ons economisch gedrag stuurt met concrete voorbeelden. In Rotterdam-Zuid was de fatbike niet primair een vervoermiddel, maar een symbool van respect en status. Daartegenover stelt hij commons-initiatieven zoals burgerboerderijen en energiecoöperaties. Commons zijn gedeelde hulpbronnen – zoals energie, voedsel, water, kennis of zorg – die niet door de markt of de staat worden beheerd, maar door een gemeenschap die gezamenlijk beslist over gebruik en beheer. Zulke initiatieven laten zien dat mensen niet alleen handelen uit eigenbelang, maar ook vanuit gemeenschapszin en betekenis.

Klomp onderbouwt zijn betoog met cijfers. Een regenbui in Valencia veroorzaakte zestig miljard euro schade, bosbranden in Californië leidden tot miljardenverliezen. Daarbovenop is er zes keer meer schuld in het financiële systeem dan er geld circuleert. Zelfs in het meest gunstige scenario krimpt de wereldeconomie in 2050 met vijftien procent; in het slechtste geval zelfs met zeventig procent in 2100. Structurele krimp, stelt hij, is voor banken en staten onhoudbaar.

Toch ziet Klomp de instorting niet als catastrofe maar als bevrijding. Hij pleit voor een driedubbele beweging:

• ecoliberalisme als herinterpretatie van vrijheid en gelijkwaardigheid,
• commonisme als praktijk van gedeeld beheer en nabijheid,
• en een betekeniseconomie die meerdere waarden tegelijk in balans brengt.

Die betekeniseconomie rust op vier niveaus van waardecreatie. Welvaart staat voor de zakelijke waarde, meetbaar in geld en goederen. Welzijn gaat over maatschappelijke waarde, zichtbaar in de kwaliteit van de leefomgeving, zoals lucht- en waterkwaliteit. Welbevinden betreft de persoonlijke waarde, het subjectief ervaren geluk en de zoektocht naar zingeving. En welleven staat voor de natuurlijke waarde, de vitaliteit en veerkracht van ecosystemen. Onze huidige economie richt zich vrijwel uitsluitend op welvaart, stelt Klomp, waardoor de andere drie waarden worden uitgehold. Hij pleit voor een dynamisch evenwicht, waarin de vier waarden als communicerende vaten samen functioneren.

Zijn aanbevelingen zijn zowel politiek als cultureel. Neem natuurrechten op in de grondwet, begrens extreme vermogens via limitarisme en versterk commons-initiatieven. Maar bovenal: vertel een nieuw verhaal. Want volgens Klomp is elke transitie in de kern een communicatief proces, waarin de publieke opinie verschuift door nieuwe narratieven. “Elke transitie is communicatie.”

Een goed en belangrijk gesprek, zeker luisteren. En ja, ik ga nu ook het boek kopen!

Verder lezen:

• Je moet de wereld niet willen verbeteren, zegt deze boeddhist en reclamemaker. We moeten juist opnieuw beginnen (De Correspondent, augustus 2025)
• Is de discussie over de natuur inmiddels niet net zo uitgeput als de natuur zelf? (NRC, juni 2025)
• Waarom Kees Klomp denkt dat het economisch systeem instort en toch de moed erin houdt (Trouw, juni 2025)
• “Uiteindelijk zal de onderstroom sterk genoeg worden om de bovenstroom te vervangen” (We are the re-generation, mei 2025)

Foto: Kees Klomp