De afgelopen jaren kregen Nederlandse bibliotheken een bredere opdracht. De bibliotheekwet van 2015, het Bibliotheekconvenant en de Netwerkagenda vormen daarvoor de basis. Met de aangekondigde wetswijziging moet straks iedere gemeente zorgen voor een volwaardige bibliotheekvoorziening. Dat geeft bibliotheken niet alleen bestaanszekerheid en bevestigt hun plek als publieke infrastructuur, maar betekent ook dat ze méér zijn dan alleen uitleenpunten. Ze stimuleren lezen en leren, maar bieden ook ruimte voor debat, ontmoeting en cultuur. Zo worden bibliotheken letterlijk oefenplaatsen voor democratie.

Die maatschappelijke rol zie je nu al terug in de programma’s. Zo zijn er dialoogavonden over polarisatie, workshops mediawijsheid, verkiezingsdebatten en de Informatiepunten Digitale Overheid, waar mensen praktische hulp krijgen. Alles bij elkaar helpen deze initiatieven burgers hun weg te vinden in een steeds digitalere samenleving. Daarmee staat de bibliotheek precies op het kruispunt van politiek en maatschappij. Onderzoekers noemen ze daarom terecht kanaries van de democratie: plekken waar de onderstroom van de samenleving voelbaar wordt, en waar je in actie kunt komen voordat problemen echt uit de hand lopen.

Digitale infrastructuur vormt daarbij de ruggengraat. De online bibliotheek groeide in ruim tien jaar tijd uit tot een nationaal platform met meer dan 700.000 gebruikers en miljoenen jaarlijkse uitleningen van e-books en luisterboeken. Dat digitale aanbod maakt de bibliotheek laagdrempelig en bereikbaar, maar vraagt ook om investeringen in technologie, licenties en gebruiksvriendelijke platforms. Daarnaast helpen bibliotheken mensen digitaal mee te doen: ze geven cursussen, ondersteunen bij DigiD, en leren omgaan met AI en sociale media. Zonder die digitale dimensie zou de bibliotheek haar maatschappelijke en democratische functie niet kunnen vervullen.

Het is dus belangrijk om te investeren in sterke bibliotheken, in een goede digitale infrastructuur en in programma’s die (digitale) burgerschap en inclusie bevorderen. Erken dat de bibliotheek een van de eerste plekken is waar de staat van onze democratie zichtbaar wordt. Neem die rol serieus en versterk haar. Het is een investering in iets wezenlijks: de vitaliteit van onze vrijheid en democratie. En daar draag ik graag (opnieuw) aan bij.