In zijn nieuwste boek “In onze tijd: Leven in het Calamiteitperk” betoogt Tim Fransen dat we in een ‘Calamiteitsperk’ leven – een tijd van opeenvolgende crises en calamiteiten, ondanks de technologische vooruitgang en toegenomen welvaart van de afgelopen eeuwen.

In het eerste deel van het boek analyseert Fransen hoe het vooruitgangsdenken ons heeft misleid en hoe de schaduwzijden van technologische ontwikkeling, natuurbeheersing en mondiale verbondenheid hebben geleid tot een wankele wereld. Hij identificeert drie pijlers van het Calamiteitsperk: technologische superkrachten, grootschalige natuurbeheersing en hyperconnectiviteit.

In het tweede deel van het boek verkent Fransen oplossingsrichtingen. Hij pleit voor een herdefiniëring van vrijheid, een nieuw soort burgerschap en institutionele hervormingen zoals burgerraden. Centraal staat zijn oproep tot een terugkeer van moraliteit en rechtvaardigheid in het publieke domein, in plaats van een focus op eigenbelang en ongebreidelde individuele vrijheid.

Fransen put uit een breed scala aan filosofische bronnen om zijn betoog te onderbouwen. Zo verwijst hij naar klassieke denkers als Aristoteles, Immanuel Kant en René Descartes, maar ook naar verlichtingsfilosofen als John Stuart Mill en Adam Smith. Daarnaast haalt hij modernere denkers aan zoals Charles Taylor en Friedrich Hayek en is hij vooral kritisch op de vooruitgangsideeën van Steven Pinker en Maarten Boudry. Hij combineert al deze inzichten om zijn eigen analyse van het “Calamiteitsperk” te ontwikkelen en oplossingsrichtingen aan te dragen voor een meer weerbare en hoopvolle samenleving.

Tim Fransen’s “In onze tijd” is een ambitieus werk dat de vinger legt op de zere plekken van onze samenleving. De kracht van het boek ligt in Fransen’s vermogen om grote maatschappelijke vraagstukken te koppelen aan concrete oplossingsrichtingen. Zijn kritiek op het neoliberalisme en pleidooi voor moraliteit in het publieke domein zijn verfrissend. Het boek is rijk aan filosofische verwijzingen, wat het betoog verdiept maar soms ook uitdagend kan zijn.

Een punt van kritiek is dat Fransen’s analyse wat mij betreft een te beperkt perspectief schetst op vooruitgang. Zo had het werk van Carlota Perez, die verschillende fasen in technologische ontwikkeling onderscheidt, hier nuance kunnen bieden. Door te erkennen dat we mogelijk in een overgangsperiode zitten, had Fransen een nog hoopvoller en meer gebalanceerd toekomstbeeld kunnen schetsen. Desondanks is “In onze tijd” een belangrijk boek dat bijdraagt aan het debat over de toekomst van onze samenleving en de lezer uitdaagt kritisch na te denken over vooruitgang, vrijheid en verantwoordelijkheid. Absolute aanrader dus!

Interviews:

• Filosoof en cabaretier Tim Fransen: ‘Onze tijd vraagt om bescheiden heldendom’ (Trouw)
• Zo overleven we het ‘Calamiteitperk’, volgens cabaretier en filosoof Tim Fransen (NRC)
• ‘De enige manier om niet hypocriet te zijn is om er helemaal geen principes op na te houden’ (de Volkskrant)
• Tim Fransen: ‘Ons idee van vooruitgang klopt niet’ (Filosofie Magazine)
• ‘Het failliet van het vooruitgangsgeloof’ (De Ongelooflijke Podcast)