Op 9 maart 2023 organiseerde Waag Futurelab voor de vijfde keer de jaarlijkse lezing De Staat van het Internet, waarin de grote vraagstukken op het gebied van privacy, platformisering, zelfbeschikking en digitale rechten ter discussie staan. De lezing werd dit jaar ingeleid door James Bridle.

In zijn lezing onderzoekt Bridle de huidige staat van kunstmatige intelligentie (AI), de toekomstige richting van AI, en hoe we op een andere manier kunnen nadenken over zowel ‘kunstmatige’ intelligentie als de vele andere vormen van intelligentie die in de wereld bestaan.

In zijn boek “Ways of Being” onderzoekt hij de verschillende manieren van bestaan op aarde en vraagt hij zich af wat het betekent om intelligent te zijn. Hij stelt de vraag of intelligentie uniek is voor mensen of dat we het delen met andere wezens, en wat we kunnen leren van de intelligentie van de natuurlijke systemen die ons omringen.

Na de lezing van Bridle vond er een panelgesprek plaats, gemodereerd door Marleen Stikker, oprichter, directeur en bestuurder van Waag. Het panel bestond uit Oumaima Hajri, Špela Petrič en Chris Julien, die elk hun eigen unieke perspectieven en expertise op het gebied van AI, ethiek, maatschappij en ecologie inbrachten.

James Bridle over intelligentie in VPRO Tegenlicht

In het artikel ‘Slijmzwammen rekenen sneller dan onze slimste computermodellen’ op Filosofie.nl een interview met James Bridle over zijn visie op intelligentie en hoe deze zich manifesteert in zowel de natuurlijke wereld als in technologie.

Bridle stelt dat onze traditionele opvattingen over intelligentie vaak beperkt zijn en dat we de neiging hebben om intelligentie te meten aan de hand van menselijke normen. Hij geeft het voorbeeld van gibbons, die aanvankelijk als minder intelligent werden beschouwd omdat ze niet slaagden voor bepaalde tests die waren ontworpen vanuit een menselijk perspectief. Toen de tests echter werden aangepast aan de levensstijl en fysieke kenmerken van de gibbons, bleken ze wel in staat om de taken uit te voeren.

Bridle pleit voor een ecologische benadering van intelligentie, waarbij intelligentie wordt bekeken in termen van interactie met de omgeving. Hij haalt het concept van ‘Umwelt’ aan, dat stelt dat elk wezen in het universum zijn eigen unieke ervaring van de werkelijkheid heeft, gebaseerd op zijn lichaam en behoeften. Bridle bespreekt hoe deze ecologische benadering van intelligentie kan worden toegepast op artificiële intelligentie. Hij stelt dat AI het product is van zijn omgeving en dat we, door vanuit een ecologisch perspectief naar AI te kijken, meer controle kunnen krijgen over hoe we intelligenties vormgeven.

Een voorbeeld dat Bridle vaak aanhaalt als voorbeeld van complexe vorm van intelligentie in de natuur is dat van slijmzwammen (of slime moulds). Eencellige organismen die noch dieren noch schimmels zijn.

Slijmzwammen zijn zeer goed in het vormen van netwerken en het vinden van de meest efficiënte verbindingen. Wanneer wetenschappers hen confronteerden met het probleem van het traveling salesman probleem – een klassiek probleem in de wiskunde, waarbij een hypothetische handelsreiziger alle steden op een kaart maar één keer hoeft te bezoeken voordat hij terugkeert naar zijn stad van herkomst – blijken slijmzwammen dit probleem sneller te kunnen oplossen dan welke supercomputer dan ook die mens ooit heeft ontwikkeld.

The Insane Biology of: Slime Mold

Slijmzwammen worden geclassificeerd als protisten, een verzamelnaam voor eukaryote organismen met een ingesloten kern, omdat ze in geen enkel ander koninkrijk passen, wat de complexiteit en diversiteit van deze organismen benadrukt. Het voortplantingsproces van slijmzwammen is fascinerend, omdat individuele cellen zich differentiëren tot stengels en vruchtlichamen, waarbij alleen de cellen die uitgroeien tot sporen de kans krijgen om zich voort te planten. Een plasmodiale slijmzwam kan wel 30 vierkante meter groot worden en bestaat eigenlijk uit één enkele cel met miljoenen kernen. De slijmzwam heeft het vermogen om zijn verspreide stukjes met elkaar te verbinden tot één organisme dat een heel doolhof kan vullen, wat zijn opmerkelijke aanpassingsvermogen en probleemoplossende vaardigheden laat zien. Slijmzwammen kunnen complexe problemen zoals het traveling salesman probleem oplossen in lineaire tijd, in tegenstelling tot traditionele computers, wat een revolutie zou kunnen betekenen voor probleemoplossende methoden.

Andere (willekeurige) voorbeelden die Bridle noemt in zijn boek, interviews en lezingen zijn:

• Inktvissen en octopussen verspreiden hun neuronen door hun lichaam op manieren die de verschillende delen in staat stellen om onafhankelijk van een centraal controlerende geest te handelen.
• Spinnen slaan informatie op in hun webben, ze gebruiken ze als een soort uitgebreide cognitie: een geest buiten het lichaam.
• Planten blijken te horen en te onthouden. In één experiment toonden ze het vermogen om te reageren met chemische verdedigingsmechanismen op het specifieke geluid van rupsen die aan hun bladeren knabbelen, zelfs als het geluid van een bandrecorder kwam. In een ander experiment leerden mimosa-planten – die hun bladeren oprollen als ze worden gestoord – om het laten vallen van een korte afstand te negeren als het onschadelijk bleek te zijn, en om op dezelfde manier te reageren als ze dagen of weken later werden getest, op de een of andere manier deze ervaring internaliserend.
• Soldaatkrabben: Onderzoekers hebben logische poorten gebouwd met soldaatkrabben. Schaduwen (die roofvogels vertegenwoordigen) zijn de inputs, en de reactie van de krabben op deze schaduwen vormt de berekening.
• Moniac: Dit is een watergebaseerde computer ontworpen om de Britse economie te modelleren. Het werd oorspronkelijk gebouwd voor onderwijsdoeleinden, maar later werden er meer gemaakt in opdracht van het Britse Ministerie van Financiën en werden ze gebruikt om daadwerkelijk economisch beleid te informeren.
• Hyperaccumulators: Dit zijn planten die metalen uit de bodem in hun bladeren en stelen opnemen. We kunnen deze planten oogsten voor metalen, net als een gewas. Het is een manier van metaalextractie zonder alle schade en vervuiling van mijnbouw. Deze planten hebben een ‘ingebedde’ kennis van de plaats waar ze zijn geëvolueerd, en gebruiken deze kennis om te overleven. We beginnen te begrijpen hoe we met hen kunnen samenwerken voor een duurzamere manier om de dingen te verkrijgen die we nodig hebben.
• Het Internet of Animals-project: Dit project gebruikt grootschalige tracking van dieren om aspecten van de natuurlijke wereld zichtbaar te maken die we nog niet eerder hebben gezien. Het kan worden gebruikt om aardbevingen te voorspellen, door dieren te spotten die ongewone bewegingen maken vlak voor de aardbeving. Deze patronen zijn niet waarneembaar door mensen, maar machine learning-systemen die zijn getraind voor aandelenhandel, kunnen ze oppikken. Dit is een goed voorbeeld van een meer collaboratief model van AI.

Voorbeelden die Bridle gebruikt om te illustreren hoe we de wereld anders kunnen begrijpen door te kijken naar hoe andere organismen functioneren en communiceren. Daarmee doet Bridle een oproep om bescheidener te zijn ten opzichte van de wereld waarin we leven, en te erkennen dat we simpelweg niet in staat zijn om alles te begrijpen. Hij stelt dat de wereld veel rijker is dan we met ons alledaagse denken kunnen bevatten. En daar heeft hij helemaal gelijk in!

Verder lezen:

• De wereld anders denken (De Groene Amsterdammer)
• An Ecological Technology: An Interview with James Bridle (Emergence Magazine)
• If we can farm metal from plants, what else can we learn from life on Earth? (The Guardian)
• The Disrupter’s Disrupter Tells Us to Ignore Our Instincts (New York Times)
• The artist and writer is thinking about multiple intelligences, life at the end of the future, and new ways of being (Proto.life)