Wat gaat er schuil achter de glanzende belofte van Artificial Intelligence (AI)? VPRO Tegenlicht gaf begin vorige maand in de uitzending ‘De prijs van AI‘ een kijkje achter het rookgordijn dat Silicon Valley ons voorhoudt, sprak met mensen die zich bezighouden met het ontleden van de wereldwijde AI-industrie en gebruikte de mogelijkheden van de nieuwste AI-producten om de plekken te verbeelden en de mensen een gezicht te geven, waarvan Big Tech liever niet heeft dat ze gezien worden. Ook in de weken na de uitzending dook VPRO Tegenlicht dieper in de schaduwkant van AI. Een overzicht:
Hoe gevaarlijk is AI nu echt? (audio, 40 min)
Het gevaar van kunstmatige Intelligentie is de dystopie du jour. En het zijn niet de minsten die de verdoemenis prediken: knappe koppen die aan de wieg stonden van deze technologie smeken om maatregelen die ons behoeden voor een catastrofe. AI die de mensheid uitroeit – is dat niet wat overdreven? En zijn er niet al genoeg andere rampen die een stuk urgenter zijn, en waar we beter onze energie in kunnen steken? In deze aflevering van de Tegenlicht podcast is UvA-onderzoeker Alix Rübsaam te gast. Zij gelooft niet zo in de doemdenkhype, maar kijkt vooral naar de reële, dagelijkse risico’s van AI.
Bloed, zweet en metalen: de gevolgen van AI op mens en aarde (video, 22 min)
Dit is de korte versie van de VPRO Tegenlicht uitzending ‘De prijs van AI’.
Is AI het nieuwe wapen voor de journalistiek om de macht te controleren? (artikel)
Wie een beetje vinger houdt aan de polsslag van Big Tech en haar AI-vondsten, weet vast van de alarmbellen die erover rinkelen, en van de wetenschappers die een pauzeknop wensen. Die alarmbellen zijn terecht. Maar, kunstmatige intelligentie is niet alleen doom en gloom. In de journalistiek worden met wat noeste hulp van AI wel degelijk misstanden beslecht, problemen opgelost en tijdrovende taken uit handen genomen.
Het geeft te denken: wanneer is het in de journalistiek geoorloofd gebruik te maken van AI? Wenselijk zelfs? Wat moet gebruik ervan opleveren? Waar trek je als redactie de grens? Waar laat je de teugels vieren? Mag je dat introotje door ChatGPT laten tikken, als je zelf kampt met een writersblock? Mag je dat beeld door Midjourney laten genereren, omdat het zoveel tijd (en geld) scheelt?
Vragen waarop we antwoorden pogen te formuleren. Door in te zoomen op zinderende journalistieke projecten die mede dankzij AI zijn geslaagd. Door de schaduwkanten van generatieve AI en hun hoopvolle tegenhangers te bestuderen. Terloops stellen we vragen. Aan AI-connaisseur Laurens Vreekamp bijvoorbeeld, schrijver van The Art of AI. En we formuleren spelregels voor verantwoordelijk en weloverwogen AI-gebruik.
Zo maakt AI alles wat je wil (artikel)
Levensechte gezichten, taferelen, steden en natuurfoto’s: generatieve AI software kan tegenwoordig echt alles maken wat je maar vraagt. Binnen korte tijd is er een technologie ontstaan die beelden genereert die niet van echt te onderscheiden zijn, maar nooit hebben bestaan. Van Dall-E tot Midjourney tot Stable Diffusion: de bedrijven die deze generatieve AI aanbieden zijn in een space race verwikkeld om steeds betere, hoogwaardige kwaliteit te leveren. Het lijkt wel magie.
Computerwetenschappers slaan misschien wat minder steil in hun stoel achterover. Maar dat is ook meteen het probleem: de mensen die het meest te maken gaan krijgen met generatieve AI, zijn niet per se de mensen die het goed begrijpen. En dat kan nog eens ingewikkeld worden. Want als een technologie bijna niet meer te doorgronden is, hoe kunnen we ervoor zorgen dat we kritisch kunnen blijven en niet bezwijken aan de betovering van het ongrijpbare?
Daarom willen we graag uitleggen hoe die tekst-naar-beeld AI nou precies werkt – tot op de bodem en in klare taal. Om de betovering een beetje te verbreken. Maar ook om te laten zien hoe wonderlijk het is dat we het voor elkaar hebben gekregen een machine te bouwen die creatief is.
De schaduwkant van AI: wat Silicon Valley liever verborgen houdt (artikel)
‘Elk klein gemak – of dat nou gaat om het beantwoorden van een vraag, het licht aandoen, of een nummer afspelen – vereist een enorm planetair netwerk van niet-hernieuwbare materialen, arbeid en data.’
Dit schrijven Vladan Joler en Kate Crawford over hun kaart ‘The Anatomy of an AI System’ (dat ik eerder zag in MoMo, New York). Joler is docent Nieuwe Media aan de universiteit van Novi Sad. Samen met Kate Crawford, directeur van het AI Now Institute van New York University, bracht hij de onzichtbare wereld achter AI in kaart. Dit is ‘The Anatomy of an AI System’, een kaart die het licht schijnt op de menselijke en planetaire kosten van AI modellen.
Waarom AI-datasets niet deugen – en waarom dat een probleem is (video, 4,5 min)
‘Het internet is een problematische plek. En helaas de enige plek waar je een dataset kunt krijgen met miljarden bestanden.’ Aan het woord is Abeba Birhane, wetenschapper aan Trinity College Dublin. Birhane onderzoekt de datasets waarmee AI getraind wordt en waarschuwt voor de slechte kwaliteit ervan. ‘Hoewel datasets erg belangrijk zijn, vragen maar weinig mensen zich af wat er precies in die datasets zit en waar alle data vandaan komt.’
AI op de sofa bij Stanford-psycholoog Michal Kosinski (video, 13 min)
In de serie Tegenlicht Toekomstverkenners gaan we met inspirerende denkers op zoek naar sporen van de toekomst. De toekomst volgens Michal Kosinski, psycholoog aan de Stanford University. Ooit gebruikte hij AI om de menselijke psychologie te voorspellen, en werd zijn onderzoek gretig gebruikt voor het beïnvloeden van verkiezingen door het Britse bedrijf Cambridge Analytica. Maar nu richt hij zijn onderzoek niet meer op mensen maar op de AI zelf: hij vindt dat de nieuwste generatie AI zelf toe is aan psychologisch onderzoek.
Is AI ons te slim af? (video, 7,5 min)
Wat gebeurt er als AI slimmer wordt dan de mens? Wat kunnen we leren van andere vormen van intelligentie en persoonlijkheid, en hoe kunnen we onze samenlevingen veranderen om rechtvaardiger met elkaar en de niet-menselijke wereld om te gaan?
James Bridle laat als schrijver en kunstenaar zijn licht schijnen op de rol van technologie in de samenleving. Zijn kunst wordt over de hele wereld in galeries en op het internet tentoongesteld. Journalistiek werk verscheen onder andere in Wired, the Guardian en Financial Times. In zijn recente boek Ways of Being beziet Bridle de fascinerende, griezelige en meervoudige manieren van bestaan op aarde en vertelt al doende een radicaal nieuw verhaal over ecologie, technologie en intelligentie.
De prijs van AI bij Tegenlicht030
