Met de korte video “Why Studio Ghibli movies CAN’T be made with AI” laat de Canadese architect en youtuber Dami Lee de unieke visie en aanpak van Studio Ghibli-oprichter Hayao Miyazaki zien die volgens haar niet zo maar kunnen worden gerepliceerd door artificiele intelligentie (AI).
Het gaat dan vooral om de unieke concepten die de Japanse filmstudio gebruikt om universele menselijke emoties tot te uitdrukking te laten komen in haar films zoals ‘Ma’ (Japans concept dat zich richt op de perceptie van ruimte en tijd), ‘Amygdala’ (de manier waarop filmmakers emoties oproepen bij het publiek) en ‘Komorebi’ (het fenomeen waarbij zonlicht door de bladeren van de bomen filtert, waardoor een soort effect ontstaat die vaak wordt geassocieerd met een gevoel van rust, vrede en natuurlijke schoonheid).
Een prachtige korte video waarbij ik enerzijds geinspireerd raakte in hoe Dami Lee haar verhaal verteld (storytelling waarbij ze gebruik maakt van de tool Milanote) en anderzijds door het voor mij tot nog toe onbekende concept van ‘Ma‘.
Het Japanse concept van ‘Ma’ (間) is een filosofisch concept van de ruimte tussen de randen, tussen het begin en het einde, de tussenruimte die letterlijk kloof, ruimte of pauze betekent. Het komt veel voor in Japanse kunst en design en is vooral te zien in de architectuur. Het verwijst meestal naar letterlijke, fysieke negatieve ruimte, maar kan ook verwijzen naar de perceptie van een gat of interval. Beide interpretaties zijn te zien in traditionele Japanse huizen tot de beroemdste hedendaagse werken. Het teken voor ‘Ma’ (間) combineert de tekens “poort” en “zon” en kan letterlijk vertaald worden naar “zonnepoort”. Het karakter zelf vertegenwoordigt de manifestatie van ‘Ma’. De compositie van het teken (maan ligt onder en tussen het teken voor poort) zelf roept beelden op van licht dat door de spleten van een deuropening reist.
Het concept van ‘Ma in Japan en “tussenruimte” in Nederland hebben overeenkomsten. In beide culturen gaat het om de ruimte tussen objecten of structuren. Het Japanse concept van ‘Ma’ heeft echter vaak een diepere filosofische en esthetische betekenis. Het gaat niet alleen om de fysieke ruimte tussen objecten en structuren, maar ook om de perceptie van ruimte en tijd, en de emotionele en spirituele ervaring die deze ruimtes kunnen oproepen. Het concept van ‘Ma’ is ingebed in vele aspecten van de Japanse cultuur, waaronder kunst, muziek, en zelfs sociale interacties.
In de Chinese kunst en filosofie, is er een concept genaamd ‘Wu Wei’, wat letterlijk vertaald “niet-doen” betekent. Het is een belangrijk concept in het taoïsme dat verwijst naar de kunst van moeiteloos handelen of handelen in harmonie met de stroom van het leven. Het concept van ‘Wu Wei’ kan worden gezien als vergelijkbaar met ‘Ma’ in de zin dat het de waarde erkent van leegte, stilte, en niet-handelen.
Het concept van ‘Hygge’ in de Deense cultuur en ‘Lagom’ in de Zweedse cultuur drukken een soortgelijk idee uit als ‘Ma’ in termen van het vinden van balans en harmonie in het leven. Hoewel ze niet direct verwijzen naar fysieke of temporele ruimte, weerspiegelen ze een waardering voor eenvoud, gematigdheid en het creëren van een comfortabele en harmonieuze omgeving.
Naast het feit dat ik het met Dami Lee eens ben dat er specifieke elementen in films zijn die niet of moeilijk door AI zijn re repliceren, ben ik vooral enthousiast geworden om mij verder te verdiepen in het Japanse concept van ‘Ma’!