Blog:

Leven in tijden van versnelling

door Marco Derksen op 13 juli 2022

De afgelopen weken samen met Gerjanne door Duitsland, Zwiterserland, Oostenrijk en vooral Italië getrokken. Ik was alweer bijna vergeten hoe het voelde om echt op vakantie te zijn. Het helemaal niets te hoeven doen en gewoon kijken wat de dag je brengt. In de lange autoritten hebben we vooral geluisterd naar podcasts. Prachtige interviews met onder andere Herman Wijffels, Floris Alkemade en Herman Tjeenk Willink. Eén van de podcasts die ons weer even terugbracht in de tijd was het gesprek van Sophie van Berkesteijn-Gootjes en Piet-Hein Peeters met filosofe Joke Hermsen. In Radiostilte, de podcast van de school voor politieleiderschap spreken ze over tijd. Wat is het en wat bedoelen we als we zeggen gebrek aan tijd te hebben? En wat zegt dat over de wereld waarin we voortdurend tijdgebrek ervaren?

Het bracht ons terug naar een periode dat we ons verdiepten in boeken als ‘Stil de tijd’ van Joke Hermsen, ‘Leven is een kunst’ van Paul van Tongeren en ‘Leven in tijden van versnelling’ van Hartmut Rosa. Het bracht ons ook terug naar een moment eind 2015 toen we ons opnieuw beseften dat we ons te veel laten leiden door de kloktijd (chronos) en te weinig door de innerlijke tijd (kairos). Dat moment heb ik destijds beschreven op Facebook, en deel het graag opnieuw:

We zijn weer voor een jaar Beschermer van Hoge Veluwe National Park. Vanmiddag hebben we onze Beschermerkaarten opgehaald waarmee we een jaar lang onbeperkt toegang hebben tot het park. We hadden natuurlijk kunnen weten dat het in de laatste week van het jaar erg druk zou zijn voor het afhalen van de Beschermerkaarten. En dat was het dan ook. Mede omdat het blijkbaar fout was gegaan met het automatisch toesturen van de kaarten naar bestaande Beschermers. Voor de balie een enorme rij met mopperende wachtenden. Achter de balie enkele gestresste dames die het steeds benauwder kregen. En ja, ook wij waren in eerste instantie aan het mopperen. Hadden ze daar niet wat meer en snellere medewerkers achter de balie kunnen zetten? Kunnen ze die pasfoto’s van vorig jaar niet uit het systeem halen en gebruiken voor de nieuwe kaart? Zouden ze het uberhaupt allemaal wel redden voor sluitingstijd? Kortom, frustratie! Maar dat duurde niet lang.

Ik moest denken aan een filosofiecollege van Paul van Tongeren over tijd. Wat is eigenlijk tijd? “Soms lijkt het alsof mensen steeds ongeduldiger worden. Is het erg als we ons geduld verliezen? Ons vermogen tot geduldig wachten verleren? In een tijd waarin de postkoets het snelste vervoermiddel was, moest je na het versturen van een brief onvermijdelijk lang wachten op een antwoord. Geduld hielp daarbij. Dat geduld maakte van de nood een deugd. Vandaag de dag verbindt internet ons voortdurend en onmiddelijk met elkaar, we zijn constant connected. Naarmate we minder hoeven te wachten, zullen we er slechter toe in staat zijn. Geduld lijkt steeds meer vervangen te worden door ongeduld. Hoe sneller we kunnen reizen, communiceren, produceren, des te moeilijker lijkt het ons te vallen om de tijd die het nog wel kost uit te houden. Als we ongeduldig zijn, storen we ons eraan dat we nog niet daar zijn waar we willen zijn of dat we het begeerde nog nog niet hebben. We zijn met onze gedachten alleen bij daar waar we willen zijn of bij dat wat we willen hebben en we zijn dus niet bij het moment nu. In de tijd die ons scheidt van dat wat we willen rest ons niets dan wachten.”

Van Tongeren stelde in zijn college de vraag of we van het wachten niet een deugd kunnen maken. Hij heeft daarbij een prachtige anekdote uit zijn tijd als hoogleraar. Op een dag staat hij met een bezoekende collega geërgerd op de lift te wachten omdat het (alweer) zo lang duurde. Hij stoorde zich aan al die studenten die de lift gebruikten voor verplaatsing op de eerste paar verdiepingen waar de collegezalen zich bevonden terwijl hij op de zestiende verdieping staat te wachten. Toen hij zich verontschuldigde bij zijn gast voor de wachttijd, bleek de gast verbaasd. Voor hem waren dit soort momenten van wachten de mooiste momenten van de dag: “De hele dag moeten we van alles, maar nu hoeven we niets, want kunnen we niets. Dit is nu werkelijk gratis tijd.”

Vakanties laten ons iedere keer weer beseffen hoe belangrijk het is om de juiste balans te vinden tussen kloktijd en innerlijke tijd. Tussen chronos en kairos. Nu nog een manier vinden om dat ook vast te houden als we straks weer aan het werk zijn!

2 reacties

Goh Marco.Voor mij hebben de boeken van Hartmut Rosa, te weten : Leven in tijden van versnelling, een pleidooi voor resonantie: https://www.boomfilosofie.nl/product/100-886_Leven-in-tijden-van-versnelling en The uncontrollability of the world: https://www.athenaeum.nl/boek/?authortitle=hartmut-rosa/the-uncontrollability-of-the-world–9781509543168 blijkbaar hetzelfde effect op mij gehad als het boek van van Tongeren op jou.
Een citaat (op blz. 6 van The uncontrollability:….) Alles wat ons voor ogen komt, moeten we kennen, beheersen, overwinnen en nuttig maken. Abstract uitgedrukt klinkt dit in eerste instantie banaal, maar dat is het niet. Achter dit idee schuilt een sluipende reorganisatie van onze relatie met de wereld die historisch, cultureel, economisch en institutioneel ver teruggaat, maar in de 21e eeuw opnieuw geradicaliseerd is, niet in de laatste plaats als gevolg van de technologische mogelijkheden die zijn ontketend door digitalisering en door de vraag naar optimalisatie en groei veroorzaakt door het kapitalisme van de financiële markten en ongebreidelde concurrentie.

Beantwoord

Beantwoord

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Laatste blogs

Bekijk alle blogs (967)
Contact