Blog:

Bernardo Kastrup’s kwantumfysica-benadering van bewustzijn

door Marco Derksen op 3 mei 2022

De filosofie van de geest houdt zich onder andere bezig met het fenomeen bewustzijn, het geestesvermogen dat een individu in staat stelt de buitenwereld waar te nemen en te verwerken. Centraal thema daarbij is het lichaam-geestprobleem dat gaat over de ogenschijnlijk onverklaarbare wisselwerking tussen lichaam en geest.

Twee van de grote denkstromingen die pogen het lichaam-geestprobleem op te lossen zijn het dualisme en het monisme. Het dualisme veronderstelt een afzonderlijk bestaan voor zowel lichaam als geest. Het monisme stelt dat materie de fundamentele substantie is in de natuur en dat alle dingen, inclusief bewustzijn, het resultaat zijn van materiële interacties.

Als beta wetenschapper was mijn kijk op de werkelijkheid – ook op emoties en andere processen in het menselijk brein – dat deze uiteindelijk is te herleiden tot materie waarvoor de natuurwetten gelden. Ik had eerlijk gezegd weinig op met idealisme, spiritualisme en het geloof dat er meer zou zijn tussen hemel en aarde. Tot ik afgelopen jaar door een podcast van Future Affairs op het spoor werd gezet van Bernardo Kastrup.

René Descartes' illustratie van het Lichaam-geest dualisme.

Bernardo Kastrup is directeur van de Essentia Foundation, een non-profit organisatie dat zich bezig houdt met de culturele dialoog over de aard van de werkelijkheid. Kastrup, woonachtig in Nederland, maar geboren in Brazilië met een Deense vader, is gepromoveerd in zowel filosofie als computertechniek en werkte onder meer voor CERN (dat onderzoek doet naar kleine deeltjes) en het Philips onderzoekslaboratorium.

In maart 2021 luisterde ik naar de podcast ‘Hoe kwantumfysica ons wereldbeeld op zijn kop zet‘. In deze Future Affairs podcast gaan NRC-journalist Wouter van Noort en filosoof Jessica van der Schalk in gesprek met Kastrup over de misvatting dat de werkelijkheid fundamenteel uit materie bestaat. Kastrup laat aan de hand van verschillende metaforen zien dat wat wij als mens zien, slechts een beeld is van de werkelijkheid. Achter dit beeld van de werkelijkheid is meer. Een collectief bewustzijn. Vanuit religie en spiritualiteit heeft bewustzijn altijd al een belangrijke rol gespeeld als alternatief voor de materialistische kijk op de wereld. Maar met de recente ontwikkelingen op het gebied van de kwantumfysica lijkt er ook een wetenschappelijke onderbouwing voor dit collectieve bewustzijn. Kastrup legt dit op zeer heldere wijze uit, mede ook dankzij de goede vragen van Wouter van Noort en filosoof Jessica van der Schalk.

Begin dit jaar was Kastrup te gast in De Ongelooflijke Podcast van NPO1 waarin hij met David Boogerd en Stefan Paas in gesprek gaat over de vraag of de wetenschap laat zien dat er meer is tussen hemel en aarde. “In de kwantumfysica worden zaken waargenomen die totaal tegen onze intuïtie ingaan. Onze intuïtie is dat zaken bepaalde eigenschappen hebben die absoluut zijn: een tafel heeft een bepaald gewicht en dat blijft hetzelfde, voor en nadat je hem meet. Met elementaire deeltjes is dat echter niet zo. Kwantumfysica laat zien dat deeltjes met elkaar in contact staan terwijl dat materieel niet te verklaren is. Het pure materialisme, waar alles uit stof bestaat, is niet meer te verdedigen” aldus Kastrup.

Afgelopen maand was Kastrup te gast in het programma ‘Transcend: Het mysterie van bewustzijn‘ in het debatpodium Arminius. In Transcend onderzoeken NRC-journalist Wouter van Noort en filmmaker Hans Busstra van VPRO Tegenlicht zingeving en transcendentie. Wat kan de wetenschap ons leren over de grootste vragen, zoals de zin van het leven, de aard van bewustzijn en de balans tussen denken en voelen? Volgens hoogleraar Cyriel Pennartz ontstaat deze ‘bovenop’ materiële processen in het brein. Kastrup denkt dat het totaal anders zit. In de afgelopen jaren zijn daarin namelijk experimenten gedaan die volgens Kastrup alleen te verklaren zijn door een extra laag in de werkelijkheid aan te nemen, een bijzondere vorm van bewustzijn in de kosmos. Zijn theorie kan grote gevolgen hebben voor allerlei fundamentele vragen: zo zou het kunnen dat bewustzijn na de dood niet verloren gaat. Pennartz en Kastrup gaan met elkaar in gesprek over het mysterie van bewustzijn.

Meer lezen, luisteren en kijken:

8 reacties

Beantwoord

Profielfoto
Len kosse-Felet op schreef:

Op blz. 230 en 231 over het bewegen van het membraan. Het is een voorstelling, maar ook dan is er sprake van energie. Ik denk dat zonder energie er geen beweging kan zijn. Kan het ook zo zijn dat zowel bewustzijn en energie er altijd al geweest zijn? Ik leidt dit af uit de madyamaka filosofie van het Tibetaans boeddhisme.

Beantwoord

Profielfoto
Marco Derksen op schreef:

In 1911 riep de rijke en vooruitstrevende industrieel Ernest Solvay de allereerste solvayraad samen in hotel metropole. Uit heel Europa kwam een kleine groep van topwetenschappers naar Brussel om na te denken over problemen binnen hun vakgebied. Deze Solvayraden hebben een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van de moderne fysica. Meer dan 100 jaar later worden deze solvayraden nog steeds georganiseerd. KWANTUMREVOLUTIE is niet alleen een begrijpelijke introductie in de fascinerende wereld van de kwantumfysica, maar geeft ook een unieke kijk op de geschiedenis van deze uiterst intrigerende wetenschap en haar impact op de wereld van vandaag. Naar aanleiding van de vijfde verjaardag van de release van de film is de film in 2020 gratis online beschikbaar gesteld:

Beantwoord

Profielfoto
Marco Derksen op schreef:

Op Helgoland, een kaal eiland in de Noordzee, een bij uitstek geschikte plaats om extreme ideeën te ontwikkelen, gaf de 23-jarige Werner Heisenberg de aanzet tot wat volgens velen de ingrijpendste wetenschappelijke revolutie aller tijden is geweest: de kwantumfysica.

In de loop van de daaropvolgende eeuw werd het steeds duidelijker dat de kwantumtheorie schokkende en verontrustende ideeën in zich bergt, zoals spookachtige kansgolven en ver van elkaar verwijderde objecten die op magische wijze verbonden blijken. Tegelijkertijd is ze talloze malen experimenteel bevestigd, hetgeen heeft geleid tot een enorme verscheidenheid aan toepassingen. Men mag wel stellen dat de wereld van nu wordt geregeerd door deze theorie, terwijl ze toch nog altijd uiterst geheimzinnig is.

In het boek Helgoland vertelt Carlo Rovelli glashelder de avontuurlijke en door controversen gekenmerkte ontwikkeling van de kwantumtheorie. Ook geeft hij een nieuwe visie op de theorie: die is volgens Rovelli aanleiding om nog steeds onopgeloste fundamentele kwesties omtrent de aard van de fysische werkelijkheid, en daaruit voortvloeiend ook die van onszelf, in een nieuw en verrassend perspectief te onderzoeken (HT: Maarten).

Beantwoord

Profielfoto
Marco Derksen op schreef:

Wouter van Noort, Jessica Van Der Schalk en Ruben Pest maakten een nieuwe serie podcasts voor NRC Future Affairs. Dit seizoen: Het mysterie van bewustzijn. Een zoektocht langs breinonderzoek, filosofie, evolutiebiologie, psychedelica en kwantumfysica naar veranderende inzichten over één van de moeilijkste vraagstukken van de moderne wetenschap: hoe kán het dat wij een ervaring hebben? Dat een collectie materie iets immaterieels voortbrengt. Produceert ons brein het, of ontvángt het iets? De ideeën daarover lijken de laatste tijd behoorlijk te veranderen viel ons op, en ze proberen uit te zoeken hoe dat zit.

Vanaf donderdag 25 mei is de eerste van vijf afleveringen te luisteren:
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/09/08/future-affairs-a4046602

Beantwoord

Beantwoord

Profielfoto
Elly van der Linde op schreef:

Zeer interessant om mij verder in gaan te verdiepen.
Dank.

Beantwoord

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Laatste blogs

Bekijk alle blogs (1026)

copyright 2024

Contact