Hoe kan het onderwijs zich voorbereiden op een totaal nieuwe wereld? Een wereld van robotica, artificial intelligence, internet of things? Hoe ziet de school van de toekomst eruit? Krijgen leerlingen straks alleen nog les via digitale hulpmiddelen? Of staat er dan een robot voor de klas? Hoe bereiden docenten hun leerlingen voor op een leven in een wereld die totaal anders is dan die waarin ze zelf zijn opgegroeid en opgeleid?
Binnenkort mag ik een bijdrage leveren aan het Onderwijsseminar 2018 van AOG School of Management. De titel van het seminar luidt “De illusie van de prestatiefabriek?” en mijn bijdrage zal gaan over de impact van technologie op de toekomst van onderwijs. Hieronder alvast wat eerste gedachtenkronkels.
Het kan voor niemand een verrassing zijn dat we middenin een periode zitten van ingrijpende, razendsnelle technologische veranderingen met grote impact op onze dagelijkse realiteit. We staan op de drempel van een totaal nieuwe wereld waarin de arbeidsmarkt, het onderwijs en ons dagelijks leven drastisch zullen veranderen. Neem de opkomst van de robotica: niemand weet precies wat deze ontwikkeling zal betekenen voor de arbeidsmarkt, maar zeker is dat een deel van het werk niet meer door mensenhanden zal worden gedaan. Dat is niet nieuw: zo gaat het al sinds de industriële revolutie.
Leven lang leren
Het antwoord van veel scholen is het omarmen van 21ste-eeuwse vaardigheden in het curriculum. Een misleidende term, want veel van deze vaardigheden zoals creativiteit, communicatie en samenwerken zijn helemaal niet nieuw. Dat deden we in de 20ste eeuw ook al. Wel nieuw zijn de digitale vaardigheden die we nodig hebben om te kunnen omgaan met de technologische ontwikkelingen die ons leven veranderen. Ook zal er een accentverschuiving plaatsvinden waarbij vaardigheden als creativiteit, kritisch denken, zelfregulatie en ondernemendheid belangrijker worden, omdat mensen zich moeten blijven ontwikkelen. De tijd dat we na een beroepsopleiding een baan voor het leven konden vinden, is definitief voorbij. Sterker nog, als leerlingen van school komen en de vlag met de boekentas in top is, dan begint het leren pas echt!
Digitaal vaardig of knoppenwijs?
Eén van de mythes van nu is dat jongeren die digitale vaardigheden al lang beheersen. Kleuters zijn handiger met de iPad dan hun ouders. Maar klopt dat wel? Er is de laatste jaren veel aandacht in het onderwijs geweest voor mediawijsheid, internetgebruik en sociale media. Maar zijn de jongeren van nu echt digitaal vaardiger of gaat het vooral om knoppenwijsheid? Kunnen ze via internet een baan vinden, nepnieuws onderscheiden van echt nieuws? Zijn ze bestand tegen cybercriminaliteit, digitale afpersing en identiteitsfraude? Afgaand op de nieuwsberichten hierover waag ik dat te betwijfelen.
Zelf nadenken
We moeten dus meer leren dan alleen het bedienen van de juiste knoppen. Er bestaat steeds meer noodzaak aan meer creativiteit, kritisch denkvermogen, zelfregie en ondernemerschap. Tot nu toe nemen we jongeren in het onderwijs bij de hand en vertellen we wat ze moeten leren om hun diploma te halen. We leiden ze onvoldoende op om zelf na te denken. Vierjarigen zijn nog razend nieuwsgierig, willen ontdekken en ervaren. Dat leren we ze af met het huidige onderwijssysteem en dat is heel jammer.
Het moet anders
Ik verwijt het onderwijs en zeker docenten niets. Die zijn al die externe experts die het allemaal beter denken te weten meer dan beu. Maar het moet wel anders, want de technologie staat niet stil. Ik heb geen pasklare oplossingen, omdat ik daar niet in geloof. Wat op de ene plek werkt, werkt op een andere juist niet. Succesformules klakkeloos kopiëren is een recept voor mislukking. Dat is in het onderwijs niet anders. De grote vraag is hoe we de kennis en vaardigheden die nodig zijn voor de toekomst, zodanig integreren in het onderwijs dat we voorbereid zijn op de toekomst. Waarbij het essentieel is om te beseffen dat techniek nooit een doel op zich mag worden. Techniek is niet de oplossing, techniek is een hulpmiddel!
2 reacties
Marco, dank dat je dit onderwerp weer eens onder de aandacht brengt. Volgens velen wordt de kloof in onze samenleving vergroot door Internet, waardoor steeds meer mensen buitengesloten worden. Hier zijn heel veel oorzaken voor aan te dragen waarbij armoede naar mijn mening een hele grote factor is. Het gebrek aan geld beperkt velen om te kunnen profiteren van alle ICT middelen en met name alle gepubliceerde gratis kennis. In 2014 heb ik korte tijd lesgegeven op een MBO aan o.a. 4de jaarstudenten niveau 4 in de leeftijd van 17 tot 24. Iedereen kon communiceren met zijn/haar smartphone en wisten heel veel handige social media trucjes. Echter een goed onderzoek doen op internet of kennis hebben van office producten zoals Word, Excel, Powerpoint/Prezi ed was bedroevend. Of dit aan de school was te wijten of gebrek aan interesse van de student laat ik in het midden, wel heb ik ervaren dat als je studenten laat zien waar zij hun voordeel mee kunnen doen dat zij zich in de materie willen verdiepen. Kortom het is onwetendheid bij velen en onbekend maakt nog steeds onbemind.
Wat mij opvalt is dat onder digitale geletterdheid verstaan wordt hoe een individu zou moeten om gaan met al die recente digitale mogelijkheden. Hoe te zoeken, hoe wat vaker van die smartphone af te blijven en ga zo maar door.
Nogal bevoogdend en ik kan me goed voorstellen dat een puber die het bovenstaande in weer een nieuwe variant, te hoen krijgt, zijn of haar vingers in de oren stopt.
Wel interessant is dit onderwerp: wat doen media en technologie met onze samenleving? Want als je een jongere daarover vertelt, geef je die jongere de ruimte om zelf zijn of haar positie te bepalen t.o.v. die wel heel turbulente digitale ontwikkelingen.
Ik heb ervaring met vertellen over de historische aspecten van digitale ontwikkelingen en kan zeggen dat leerlingen dan opeens en eindelijk een verhaal, een narratief zien.
Bijvoorbeeld als je vertelt over het internet van voor de eeuw-wisseling en hoe met de komst van de smartphone en sociale media de Big Data bom ontplofte, rond de tijd dat diezelfde jongeren geboren werden……….