In zijn nieuwste boek ‘Wat er op het spel staat‘ analyseert Philipp Blom het historische scharnierpunt waarop wij ons bevinden aan de hand van verhelderende parallellen met andere historische aardverschuivingen, zoals het einde van het Romeinse Rijk, de Verlichting en de Duitse Weimarrepubliek. Het resultaat is een vlammend betoog vol sterke beelden en scherp verwoorde inzichten, dat iedereen zou moeten lezen die zich zorgen maakt over de toekomst van wat wij voor waardevol houden: vrijheid, tolerantie, het klimaat, arbeid, democratie en mensenrechten. Volgens Blom zijn de twee grootste bedreigingen op dit moment een wereldomvattende klimaatcrisis met alle gevolgen van dien, en de digitalisering van arbeid die leidt tot massawerkloosheid en een algeheel verlies van zin en betekenisgeving.
Philipp Blom is een Duits filosoof, historicus en schrijver. Hij schrijft voor verschillende bekende kranten, waaronder The Independent, The Times Literary Supplement, Die Zeit, Frankfurter Allgemeine Zeitung en Vrij Nederland. Daarnaast schrijft hij historische non-fictie, evenals fictie.
Vanmorgen was Philip Blom te gast in het wekelijkse debat- en discussieprogramma Buitenhof waarin hij zijn visie op de grootste veranderingen van onze tijd schetst en met zijn nieuwe boek ‘Wat op het spel staat’ de noodklok luidt.
Bron: Buitenhof
2 reacties
We leven in een ‘kanteltijd’, zegt Philipp Blom, filosoof en historicus. De wereld verandert zó snel – de maatschappij, de technologie, het klimaat – dat we ons geen raad weten met de toekomst. Je kunt je kop in het zand steken, wat veel politici doen. Maar het is ook mogelijk een nieuw verhaal te creëren.
https://decorrespondent.nl/10480/binnenkort-zal-niemand-het-individu-meer-loszien-van-zijn-omgeving-voorspelt-filosoof-philipp-blom/31990545840-e98dfea7
Interessante reactie van Jan Peter van Doorn op de Correspondent:
“Elke tijd is een overgangstijd zei Professor von der Dunk altijd. Maar onze verbijzonderde persoonlijkheid denkt nu eenmaal dat er juist nu een kantelpunt is. Dat is er niet.”
Nu heb ik hier prachtige boeken in de kast staan van H. W. von der Dunk, maar kende de essaybundel “Elke tijd is overgangstijd. Opstellen over onze omgang met de geschiedenis” uit 1996 van hem niet. In de Trouw van die tijd een recensie:
“Slecht staat de geschiedenis er momenteel niet voor, zo blijkt uit de bundel ‘Elke tijd is overgangstijd’ van H. W. von der Dunk, emeritus hoogleraar contemporaine geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Dat zeker niet alleen omdat zoveel ouderen de archieven afstruinen om hun stamboom uit te pluizen. Of omdat boeken over de Tweede Wereldoorlog en Indië nog altijd goede business zijn. Om maar niet te spreken van de vele herdenkingen.
Nu steeds meer zaken op Europees en soms ook mondiaal niveau worden geregeld, neemt de belangstelling voor de nationale en streekgeschiedenis toe. Mensen hopen zo antwoord te krijgen op de vraag wie ze zijn en waar ze thuishoren. Ook de ‘oude’ verhalende geschiedenis mag weer. Hoopvol vindt Von der Dunk. Al blijft er genoeg over om zuur over te doen, zoals het huidige geschiedenisonderwijs. “Als de Nederlander van morgen met die uitrusting wordt losgelaten op Europa, zou het verkeer met anderen weleens op een conversatie van doven met spraakstoornissen kunnen neerkomen.”
In dertien artikelen bespreekt de auteur hoe wij omgaan met het verleden. En wel aan de hand van grote gebeurtenissen uit het verleden die nog altijd doorwerken. Ook nu schrikt Von der Dunk niet terug voor de grote lijnen, pittige stellingen en filosofische uitweidingen, die over het algemeen te volgen blijven voor de leek. Wel bevatten de stukken weinig nieuws voor wie de auteur de laatste jaren heeft gevolgd. Het zijn bewerkingen van oude lezingen en reeds verschenen artikelen. Maar één is geheel nieuw. Dat is meteen de kortste van de hele bundel.
Von der Dunk beschrijft in drie studies over hoe Heine, Freud en de filosoof Karl Löwith met hun Duits- en joodszijn omgingen. Maar de rest is vooral gewijd aan de grote dictaturen van deze eeuw en de rampen die zij ontketenden, met de vernietiging van de joden als triest hoogtepunt. Zijn die rampen niet voor een aanzienlijk deel een erfenis van de Verlichting en de Franse Revolutie, vraagt hij zich af in ‘De Verdonkerde Verlichting’ en ‘De erfenis van de Franse Revolutie’.
Wie gelooft in de vooruitgang loopt de kans duistere krachten binnen te laten. Want als die goede samenleving maakbaar is, komt het dan niet alleen door tegenwerking van kwaadwillenden dat zij er nog niet is? De conclusie ligt voor de hand: in de strijd voor het goede is de vernietiging van de vijand geoorloofd, ja zelfs nodig.
De terreur van de Jakobijnen tijdens de Franse Revolutie zou in deze eeuw ‘vooral in het stalinisme en maoïsme duizendvoudig vergroot terugkeren’. Tegenstanders van het Verlichtingsdenken als Burke en Groen van Prinsterer lijken volgens de historicus ‘het gelijk aardig aan hun kant te hebben’. De rede staat vooral in dienst van de irrationaliteit. De vooruitgang en het idee van een harmonische samenleving zijn een illusie.
Het geloof dat met een revolutie er een nieuwe, goede wereld aan zal breken, heeft een flinke knauw gekregen door de val van de communistische dictaturen in Oost-Europa. Maar volgens Von der Dunk in ‘De Eeuw der Dictaturen’ is het revolutievuur nog lang niet gedoofd. Hij rekent erop dat het in de toekomst opnieuw ontvlamt. Zeker omdat de liberale democratie, een ander loot van het Verlichtingsdenken volgens hem uitgehold is. Ze is verworden tot een nieuwe oligarchie: de kaste van de bureaucraten zwaait er nu de scepter.
Maar de enige remedie tegen nieuwe wreedheid en fanatisme liggen ook in de rede en het vermogen tot zelfkennis van de mens. En hoezeer het vooruitgangsgeloof ook elke keer weer is gelogenstraft, weet de mens niet altijd dat hij weer overeind komt “omdat wij kennelijk over een zintuig beschikken dat ons dit omhoogkrabbelen als onze eigenlijke bestemming aanwijst?” En wat is dit zintuig anders, vraagt Von der Dunk, “dan de oude metafoor dat de mens bedoeld is als Gods evenbeeld.”