De vraag waarom organisaties eigenlijk bestaan, houdt me al jaren bezig. In mijn presentaties waar ik de toehoorder meeneem van de eeuw van mijn vader naar de eeuw van mijn dochters, staat The Nature of the Firm, een publicatie van de Britse econoom Ronald Coase uit 1937, centraal. In deze publicatie introduceert Coase het begrip transactiekosten om de (optimale) grootte van bedrijven te verklaren. Lange tijd was het economisch gunstiger om zoveel mogelijk zaken binnen het eigen bedrijf te organiseren. Inherent was dat daarmee de grootte van het bedrijf steeds verder toenam. Niet alleen door natuurlijke groei, de laatste decennia vooral ook door bedrijfsovernames en fusies. Philips is daarvan in Nederland een mooi voorbeeld.

Met de opkomst van de digitalisering en met name internet, daalden de transactiekosten waardoor het steeds minder aantrekkelijk werd om zaken binnen het bedrijf te organiseren. Voor veel bedrijfseconomen een bekend gegeven, maar Annet Aris weet dit ook voor buitenstaanders op eenvoudige uit te leggen. Vandaag in haar column in het Financieel Dagblad legt zij uit waarom bedrijven de komende jaren verder zullen krimpen:

Bedrijven zijn op de keper genomen inflexibele en dure instituties, er gaat veel tijd en geld zitten in administratie en controle, in het opzetten van bedrijfsprocessen, er zijn hoge vaste personeelslasten inclusief pensioenen en ziektegeld, efficiëntie wordt vermindert door vele lagen management en bedrijfspolitiek. Een groot deel van de energie en de kosten gaan in het managen van het bedrijf zelf in plaats van in het voortbrengen van het product. De belangrijke reden die economen, met name de Nobelprijs winnaar Ronald Coase, aanvoeren waarom bedrijven bestaan zijn de transactiekosten. Dit zijn kosten die gemaakt moeten worden om met partijen handel te drijven, zoals bijvoorbeeld de zoekkosten om elkaar te vinden, de kosten om je te informeren over het produkt, onderhandelingskosten, kosten om de aanbiedingen te vergelijken en contracten te maken en te zorgen dat ze worden nageleefd. Al deze kosten tellen op tot een respectabel bedrag, de schattingen zijn dat meer dan 40 procent van de economische activiteit in ontwikkelde landen bestaat uit transactiekosten. De reden dat bedrijven ontstaan is volgens Coase dat transactiekosten in een bedrijf zelf vaak veel lager zijn dan wanneer je dezelfde activiteiten met een exteren partij doorvoert. De theorie zegt dat de optimale grootte van een bedrijf bepaald wordt door het punt dat de extra kosten om een bedrijf te runnen gelijk zijn aan de kostenbesparingen door een transactie intern te doen in plaats van extern.

Door de digitalisering nemen de transactie kosten dramatisch af, zoals mooi beschreven door Larry Dowes in zijn boek The laws of disruption: Zoeken naar het juiste product kan snel en werelwijd op het Internet. De transparantie van het aanbod neemt toe door middel van prijsvergelijkers zoals Independer of Kieskeurig, of door recensies van de klanten op bijvoorbeeld Bol.com, Uber of Iens.nl. Prijzen worden scherp onderhandeld met behulp van online veilingen zoals Marktplaats of realtime-bidding-platformen voor online advertenties. Meer en meer internetaanbieders, zoals bijvoorbeeld Paypal spelen een actieve rol in het bewaken dat een transactie correct wordt afgewikkeld. De noodzaak om veel transactie intern af te wikkelen wordt kleiner en daarmee, Ronald Coase’s theorie volgend, ook de noodzaak om (grote) bedrijven te in stand te houden.

Deze trend heeft interessante economische implicaties: de vermindering van de transactie kosten en de verschuiving van interne naar externe transacties zal ertoe leiden dat bedrijven steeds minder vast personeel in dienst kunnen hebben en zich meer moeten verlaten op een flexibele schil.

Figuur: Ted Oleson