Met de term deeleconomie of sharing economy heb ik al een tijdje moeite. Het wordt namelijk te pas en onpas op initiatieven geplakt terwijl het betreffende initiatief vaak niets met delen te maken heeft. Liever spreek ik dan ook van platformeconomie of platform economy (zie ook de opkomst van de platformeconomie).
Zeker na de privacy-sechendingen van Uber en de toenemende vragen met betrekking tot het financiële model van veel ‘deelplatformen’, neemt de kritiek toe. De media die tot nog toe geen genoeg konden krijgen van de boegbeelden uit de ‘deeleconomie’ zoals Airbnb en Uber, lijken zich nu tegen hen te keren: van lieveling tot paria.
Ook VPRO Tegenlicht steekt de hand in eigen boezem. Na een langdurige lofzang op de deeleconomie kijken de makers in Hoezo samen delen? terug om te zien wat er nu van is geworden. Waar liggen de kansen, en wat zijn de gevaren?
VPRO Tegenlicht ging hierover in gesprek met:
- Michel Bauwens, Belgisch cyberfilosoof en oprichter van de Peer-to-Peer Foundation (lees ook The Exploitative Business Logics Behind the Sharing Economy).
- José van Dijck hoogleraar Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam, gespecialiseerd in de sociale aspecten van de digitale cultuur en auteur van ‘The Culture of Connectivity: a Critical History of Social Media’ (2013).
- Robin Fransman, voormalig adjunct-directeur van het Holland Financial Centre en publicist/columnist bij Follow the Money, waarvoor hij recentelijk een artikel schreef over ‘de nieuwe slavernij’ binnen de huidige app-economie.
- En de Australische Rachel Botsman, een ‘social innovator’ die in 2010 al een boek schreef over de ontluikende ‘deeleconomie’: ‘What’s Mine Is Yours’.
Alhoewel de redactie van VPRO Tegenlicht misschien wat teveel de nadruk heeft gelegd op initiatieven als Airbnb en Uber, is het punt dat ze wilden maken duidelijk: niet alle initiatieven zijn gelijk en kunnen worden gezien als deelplatformen. Sommige platformen zijn vooral uit op winstmaximalisatie op korte termijn. In de uitzending werd onderscheid gemaakt in platformen met als doel winst vs social nut (bijv. Uber vs Wikipedia). Verder werd onderscheid gemaakt in centrale en decentrale platformen (bijv. Airbnb vs Bitcoin). Een goed model om de vele intiatieven te duiden waarbij we wat mij betreft vooral spreken over platformeconomie waarbij slechts een deel van de initiatieven vallen onder de term deeleconomie.
Wie de uitzending van VPRO Tegenlicht gisteravond heeft gemist, zeker terugkijken!
6 reacties
En even voor de duidelijkheid, VPRO staat niet in het kwadrant van voorbeelden die centraal zijn georganiseerd en gaan voor winstmaximalisatie, het is slechts het logo dat linksboven in scherm stond 😉
Terechte kanttekeningen. Of dat laatste schema erg nuttig is weet ik niet. Een platform – en daar hebben we het over – heeft altijd elementen van centraliteit: normen, standaarden, regels, anders werkt het niet. Een belangrijker dimensie dan centraal-decentraal vind ik open-gesloten, en wel op twee manieren. Ten eerste hoe komen die regels en standaarden tot stand en ten tweede hoeveel vrijheid hebben gebruikers om allerlei diensten op het platform te ontwikkelen.
(En bitcoin staat verkeerdop de x-as. Er zijn zeker mensen en bedrijven die geld proberen te verdienen met/aan bitcoin, maar bitcoin als platform mag nog een flink stuk naar rechts – de ontwikkel-organisatie is heel vergelijkbaar met die van Linux.)
Goede toevoging Ronald, ik denk ook dat onderscheid open vs gesloten interessanter is dan het onderscheid centraal vs decentraal. Ik zal binnenkort eens gaan sleutelen aan het model. Dank!
Boeiende uitzending. Boeiende inzichten. De kern blijft dat platformeconomieën aan iedereen de mogelijkheid bieden om deel te nemen. Niemand wordt in beginsel uitgesloten. Dat is volgens mij een belangrijke kernkwaliteit. En tsja, als je je als aanbieder afhankelijk maakt van één platform, maak je jezelf kwetsbaar. Zo blijkt uit het treffende voorbeeld van de Uber-chauffeurs uit LA die te maken kregen met 20% vergoedingdaling, bepaald door Uber.
Kortom, wie deelneemt aan de deeleconomie, zal risico’s moeten afwegen. Volledige overgave aan deeleconomie betekent volledige overgave aan de koers van het platform. En koersen kunnen fluctueren, hebben we altijd geleerd op school.
Als kritische fan van de deeleconomie heb ik de uitzending bekeken. En om eerlijk te zijn: ik had als Tegenlicht fan meer van deze uitzending verwacht. Enerzijds omdat ik het gevoel kreeg dat er te veel is gezocht om het ‘hand in eigen boezem’ te onderstrepen en anderzijds omdat er wordt teruggekeken op een ontwikkeling die nog net in de kinderschoenen staat. En ook al trek je de conclusie van ‘het is niet geworden wat we hadden gehoopt’, dan gaven vooral de interviews met Michel Bauwens genoeg handvatten om met deze lessen door te pakken naar de toekomst.
Ik heb een analyse op video gemaakt. Hierin neem ik je mee in de naar mijn mening meest interessante of discutabele passages en deel ik mijn blik / analyse. Ben ik teleurgesteld in de uitzending? Eerst wel. Maar nu terugkijkend op het verhaal is vooral de behoefte ontstaan om die ontbrekende ‘next step’ te gaan verkennen. En dat is eigenlijk juist hetgeen wat ik met Crowd Expedition doe: ontdekken wat er moet gebeuren om deze collaborative (deel) economie op een duurzame manier uit te bouwen en hoe we hier maximale waarde uit gaan halen. En dan waarde in de breedste zin van het woord.
De link naar de video heb ik onder aan deze reactie geplaatst. Ik ben overigens zo vrij geweest om de uitzending van Tegenlicht zonder toestemming te gebruiken. Maar ach, eerlijk zullen we immers alles delen? 😉
http://bit.ly/1B8y6WP
Dit is op meetuptegenlichtdenhaag herblogd.