Shahidi en collega’s onderzoeken in het artikel hoe de opkomst van AI-agenten de economie opnieuw vormgeeft: digitale assistenten die namens mensen beslissingen nemen, onderhandelen en aankopen doen. Volgens hen kunnen deze systemen transactiekosten vrijwel tot nul terugbrengen. Daarmee vervaagt de klassieke grens tussen bedrijf, markt en consument.

De belofte is groot. AI-agenten kunnen informatie sneller verwerken dan mensen, prijzen vergelijken, de beste deals vinden of zelfs een baan regelen. Bedrijven bouwen nieuwe platformen rond zulke agenten en consumenten laten steeds meer keuzes aan hen over. In theorie maakt dit markten eerlijker en productiever. Maar de auteurs erkennen ook nieuwe risico’s: machtsconcentratie bij grote technologiebedrijven, verlies van transparantie en onduidelijkheid over wie verantwoordelijk is als een agent een fout maakt.

Wat in het artikel nauwelijks aan bod komt, en waar Sander en ik destijds al over spraken, is de keerzijde van dit efficiëntiedenken. Wanneer snelheid en kostenbesparing de enige doelen worden, gaat iets fundamenteels verloren: de menselijke afweging over wat wenselijk of rechtvaardig is. Dat is precies het effect dat we de afgelopen decennia hebben zien misgaan in publieke sectoren als zorg, onderwijs en overheid. Daar leidde het marktdenken tot systeemoptimalisatie, maar ook tot verlies van vakmanschap, relatie en vertrouwen. AI-agenten dreigen dit patroon te versterken: beslissingen worden goedkoper en sneller, maar ook vlakker en minder menselijk.

De kernvraag is dus niet of AI markten efficiënter maakt – dat zal ze zeker doen – maar of we nog weten waarom we die efficiëntie willen. Efficiëntie is nuttig zolang ze ten dienste staat van iets groters: welzijn, rechtvaardigheid, duurzaamheid. De echte uitdaging van de komende jaren is daarom niet om AI-agenten slimmer te maken, maar om als samenleving te blijven bepalen wat het juiste is om te optimaliseren.