Mijn persoonlijk manifest hoe mens te blijven in tijden van versnelling

Wat is mijn visie op mens en samenleving?
Een menselijke samenleving waarin technologie niet leidt, maar dient. Waar digitale ontwikkelingen niet de koers bepalen, maar waar mensen bewust en met waarden, richting geven aan de toekomst.

Wat is mijn missie?
Ik help mensen en organisaties hun plek te vinden en hun koers te bepalen in een fundamenteel veranderende samenleving. Dat doe ik niet door te zeggen wat ze moeten doen, maar door ze te laten zien en leren hoe ze het zélf kunnen doen. Met reflectie, systemisch denken en aandacht voor wat er echt toe doet.

Wat zijn mijn waarden?
De belangrijkste waarden voor mij zijn:

• Autonomie: denken en handelen vanuit vrijheid. Niet geleid worden door protocollen of algoritmes, maar door eigen inzicht en waarden.
• Verbinding: aandacht voor relaties en samenwerking. Wederkerigheid, vertrouwen en echt contact boven hiërarchie of status.
• Zingeving: doen wat ertoe doet; betekenisvol bijdragen.

Praktijken en houding
Om deze waarden in de praktijk te brengen, heb ik enkele gewoontes ontwikkeld. Elke ochtend probeer ik doelloos te wandelen. Ik lees dagelijks, schrijf regelmatig een blog en nodig geregeld mensen uit om samen te eten en te discussieren. Sinds het zien van The Old Oak van Ken Loach heeft dat laatste overigens een extra lading gekregen: “When you eat together, you stick together.”

Om die gewoontes vol te houden en hun waarde niet uit het oog te verliezen, probeer ik een open, nieuwsgierige houding aan te nemen, zonder al te snel te oordelen. Dat lukt niet altijd, zeker niet bij de huidige politieke ontwikkelingen, maar ik doe mijn best.

In mijn werk richt ik me al ruim 25 jaar op de impact van digitale technologie op mens en samenleving. Mijn reflecties deel ik op Koneksa Mondo (Esperanto voor ‘Connected World’). In eerste instantie voor mezelf, als naslag bij lezingen, colleges of klantopdrachten, maar ook voor wie het interessant vindt om mee te lezen.

Mijn visie en praktijk heb ik de afgelopen jaren samengebracht in een drieluik:

1. Van de eeuw van mijn vader naar de eeuw van mijn dochters – mijn basisverhaal over de digitale transformatie en wat dat vraagt van mens en samenleving
2. AI als katalysator van de digitale transformatie – met nadruk op de ethische dilemma’s die AI oproept
3. Mens blijven in tijden van versnelling – waar ik nu aan werk

Dat blijven ook mijn drie belangrijkste aandachtsgebieden voor de komende jaren. Ze vormen de rode draad in mijn werk voor opdrachtgevers, maar ook in colleges, masterclasses en lezingen.

Sinds 2015 werk ik in principe niet meer voor commerciële organisaties. Wel voor publieke instellingen en initiatieven die bijdragen aan een samenleving zoals ik die in mijn visie schets.

Over technologie en AI
Een dilemma dat me al sinds eind 2022 bezighoudt, is of en zo ja, hóe ik AI wil inzetten in mijn werk en leven. AI is zonder twijfel de motor van de digitale transformatie, en zal vermoedelijk grotere maatschappelijke impact hebben dan de computer, het internet of de mobiele telefoon. Maar technologie is niet neutraal, en dat geldt zeker voor AI.

Ik heb me de afgelopen jaren verdiept in de ethische vragen rondom kunstmatige intelligentie, en ben ervan overtuigd dat veel huidige toepassingen ons niet per se vooruithelpen. Tegelijk zie ik ook kansen. Niet om het bestaande systeem (het oude paradigma) efficiënter te maken, maar om daadwerkelijk bij te dragen aan de ontwikkeling van een beter systeem (het nieuwe paradigma, de transformatie).

Daarom kies ik er bewust voor AI wél te gebruiken. Met oog voor de ethische implicaties, en met als doel bij te dragen aan een betekenisvollere, mensgerichtere toekomst. Daarover schreef ik eerder mijn persoonlijke AI-gebruikmanifest.

Blijven reflecteren
Een vraag die ik mezelf blijf stellen, is: hoe weet ik of ik nog de juiste dingen doe, in werk én privé? Dat betekent: blijven reflecteren op wat ik doe en waarom ik het doe. In een tijd waarin AI steeds dominanter wordt, is die reflectie essentieel om onze menselijkheid en creativiteit te behouden. Vandaag kwam ik op LinkedIn toevallig drie praktische tips tegen die het kort en krachtig samenvatten:

1. Plan dagelijks momenten van stilte in
2. Zoek gesprekken op die je blik verruimen
3. Houd bij wat je leert en denkt

Veel van deze praktijken zijn al onderdeel van mijn leven. Ik wandel elke ochtend, lees en schrijf vrijwel dagelijks, bezoek musea en concerten, en eet geregeld met mensen buiten mijn bubbel. Maar het is nog te vrijblijvend. Zeker op momenten dat de druk toeneemt en er veel van me wordt gevraagd. Daarom start ik vanaf nu met een wekelijkse reflectie (op zondagochtend). Voor mezelf, maar misschien zoek ik net als Ernst-Jan Pfauth, ook iemand om periodiek (bijvoorbeeld maandelijks) mee te reflecteren en het gesprek aan te gaan.

Deze blog vormt voorlopig het sluitstuk van mijn zoektocht en de basis van mijn manifest. De komende tijd ga ik ermee aan de slag in de praktijk. Het manifest is nog niet af. Dat hoeft ook niet. Het leeft mee met wat ik leer, ervaar en herzie. Voor nu dank ik je voor het meelezen van mijn reflecties tijdens onze reis.

Verder lezen:

1. Waarom is aandacht voor het mens-zijn in tijden van versnelling zo belangrijk?
2. Wat kun je doen om mens te blijven in tijden van versnelling?
3. Hoe blijf ik mens in tijden van versnelling?