Songs of Earth (2023) is meer dan een natuurdocumentaire. Het is een persoonlijk document waarin Olin terugkeert naar haar geboorteplaats in de Oldedalen-vallei in West-Noorwegen. De film volgt haar 85-jarige vader, Jørgen Mykløen, gedurende een jaar, door de seizoenen heen. Zijn wandelingen door het berglandschap vormen de rode draad. De Noorse titel Fedrelandet (vaderland) verwijst zowel naar haar vader als naar het land van haar voorouders.

De aanleiding voor de film was ingrijpend. Olins partner kreeg op 47-jarige leeftijd een zware beroerte, wat hun leven volledig veranderde. In diezelfde periode werd ook haar dochter ernstig ziek. Deze opeenstapeling van crises leidde tot paniekaanvallen en een verlies van vertrouwen in het leven. Olin keerde terug naar haar ouders en begon met haar vader te wandelen in de bergen van haar jeugd. “Als je in ruw terrein loopt, moet je aanwezig zijn, hier en nu,” vertelt ze in haar TED-talk. “Stap voor stap verdwenen het verleden en de toekomst, en wat overbleef was licht, schoonheid en adem.”

Het landschap van Oldedalen speelt een hoofdrol. De vallei ligt in de Nordfjord-regio en wordt gedomineerd door de Jostedalsbreen, de grootste gletsjer van het Europese vasteland. De Briksdalsbreen, een uitloper die Gerjanne en ik ook bezochten, heeft zich sinds 1934 met 800 meter teruggetrokken. Deze zichtbare klimaatverandering loopt als een stille getuige door de film, zonder dat Olin er expliciet op hamert.

Geluid als verbinding
Een bijzonder element is de soundtrack van Songs of Earth, gecomponeerd door Rebekka Karijord en uitgevoerd door het London Contemporary Orchestra. De muziek is gebaseerd op veldopnamen van natuurgeluiden: wind die door ijsspleten zingt, smeltwater dat van de gletsjer stroomt, het kraken van ijs. Olin herinnert zich hoe ze als kind met haar vader bij een gletsjer zat en vroeg: “Is er een orkest daar beneden?” Haar vader antwoordde: “Hoor jij ze ook?” Deze jeugdherinnering vormde de conceptuele basis voor de film, waarin de ‘liederen van de aarde’ letterlijk hoorbaar worden gemaakt.

Familie en continuïteit
Centraal in de documentaire staat de relatie tussen Olins ouders. Hun liefde wordt getoond in kleine gebaren, zonder dramatiek. Een sleutelscène toont haar moeder die huilt tijdens het zingen van een lokaal lied over afscheid nemen van je ouderlijk huis – een moment dat de thematiek van vergankelijkheid tastbaar maakt.

Een krachtig symbool voor generaties en verbondenheid is de reusachtige spar die Olins overgrootvader plantte in de bossen nabij de familieboerderij in Oldedalen. In de film plant haar vader een nieuwe spar naast de oude boom, als gebaar naar toekomstige generaties. “In zekere zin is deze film mijn boom,” zegt Olin. “Dit is wat ik achterlaat, dit is mijn spar.”

De vallei Lodalen, die wij ook bezochten, draagt de littekens van twee natuurrampen uit 1905 en 1936, toen rotsblokken van de berg Ramnefjellet in het Lovatnet-meer stortten en tsunami’s veroorzaakten. De film staat stil bij de slachtoffers – families met namen als Nesdal en Bodal, achternamen die in deze streek direct verwijzen naar het landschap waarin zij woonden.

Natuur als medicijn
Olin verbindt haar persoonlijke heling aan bredere maatschappelijke thema’s. Ze wijst op onderzoek waaruit blijkt dat een gemiddeld Europees leven zich voor 90% binnenshuis afspeelt, terwijl wetenschappelijk bewijs zich opstapelt over de positieve effecten van natuur op psychisch welzijn. Het groeiende aantal mensen met psychische stoornissen in verstedelijkte gebieden onderstreept volgens haar de noodzaak om onze relatie met de natuur te herstellen. “Door naar buiten te gaan, gaan we naar binnen,” is haar kernboodschap.

De seizoenen dienen als metafoor voor de levensfasen: de lente als kindertijd, de zomer als jeugd, de herfst als volwassenheid en de winter als ouderdom. Deze cyclische benadering helpt Olin betekenis te geven aan verlies en verandering. Haar vader zegt: “Als die dag komt, mag je rouwen, maar onthoud de goede tijden – dat maakt je leven lichter.” En: “Na elke winter komt er een nieuwe lente.”

Belangrijkste conclusies en reflecties
Songs of Earth laat zien dat ecologie niet alleen gaat over CO₂-uitstoot of biodiversiteit, maar over relaties, herinnering en verlies. Olin maakt geen traditionele klimaatfilm, maar raakt de kern van wat het betekent om thuis te zijn op aarde. Haar benadering sluit aan bij wat socioloog Hartmut Rosa “resonantie” noemt: het ervaren van een betekenisvolle verbinding met de wereld om ons heen.

De documentaire biedt geen kant-en-klare oplossingen voor de ecologische crisis, maar stelt een andere manier van kijken voor. Door te vertragen, aandachtig waar te nemen en fysiek aanwezig te zijn in het landschap, ontstaat ruimte voor heling en zingeving. “Ik geloof dat mijn vaders generatie de laatste is die de diepste kennis draagt van hoe we voor de natuur moeten zorgen,” zegt Olin. Tegelijkertijd is ze realistisch: “De aarde redt het wel. De vraag is of wij dat ook doen.”

Voor Gerjanne en mij is de reis naar Noorwegen nu al een bevestiging van wat de film in gang had gezet. Vanuit ons uitkijkpunt in Opheim, wandelend langs de Briksdalsbreen en door Lodalen, ervaren we zelf de kracht van het landschap dat Olin zo indringend portretteert. Het is precies deze directe ervaring – niet de feiten of argumenten – die volgens Olin nodig is om onze relatie met de natuur te herstellen. Want zoals ze concludeert: onze eerste liefde was de natuur, en die eerste liefde moeten we niet vergeten.

Bronnen

• Mesterházy, L. (2023, 28 november). Journalist Lili Mesterházy interviews Margreth Olin
• Olin, M. (2023, 17 maart). Nature is our home (TEDxArenda)
• Sons of Norway. (2024, 15 april). Interview with Margreth Olin