Twee technologische ontwikkelingen die deze week veel media-aandacht hebben gekregen zijn de zogenaamde deepfakes en de metaverse. Ontwikkelingen waarover al veel is geschreven maar die voor mijn gevoel deze week een kantelpunt bereikten:
- Deepfakes doordat de Correspondent een nepvideo verspreidde waarin premier Mark Rutte zogenaamd de natie toespreekt met een indringende klimaatboodschap.
- Eerder deze week onthulde Mark Zuckerberg van Facebook tijdens Facebook Connect 2021 dat het moederbedrijf van Facebook voortaan als Meta door het leven gaat en met deze nieuwe naamsverandering de ontwikkeling van de metaverse een belangrijk aandachtspunt is van het bedrijf.
Technologische ontwikkelingen die een cruciale rol zullen spelen in de toekomst van het internet en die de komende tijd nog veel vragen zullen oproepen waarover met name de trias politica zich zal moeten buigen.
Voor wie het net als ikzelf deze week eigenlijk te druk had om zich te verdiepen in al het nieuws over deze ontwikkelingen, een korte samenvatting.
Laten we beginnen met de nepvideo van de Correspondent die op YouTube inmiddels ruim 160.000 keer is bekeken:
De Correspondent maakte hiermee een zogenaamde deepfake waarin ‘premier Mark Rutte’ verregaande klimaatmaatregelen aankondigt. In deze verantwoording vertelt de Correspondent over hun motivatie voor deze vorm, en verwijzen ze naar de bronnen waarop de toespraak is gebaseerd.
Nagenoeg alle media besteden aandacht aan de video, van AD.nl, Geenstijl en NU.nl tot het Reformatorisch dagblad. Opmerkelijk genoeg niet in het Financieel dagblad, de Volkskrant en de NRC. Techjournalist van NRC Wouter van Noort schoof wel aan tafel bij Op1 om in debat te gaan met hoofdredacteur van de Correspondent Rob Wijnberg. Een fragment dat zeker de moeite waard is om even terug te kijken:
Veel van de discussies gaan niet over de inhoud, ie het klimaatdebat, maar over de vorm van de video. Met name de serieuze media vinden dat je geen nepvideo kunt plaatsen op een journalistiek platform. Ethisch niet verantwoord aldus Wouter van Noort en zijn collega’s.
Zelf kijk ik daar toch anders naar en zie deze ontwikkelingen net als Sander Duivestein, mede-auter van het recent verschenen boek Echt Nep, als een mogelijkheid om verhalen op een nieuwe manier te brengen. Op Twitter vergelijk ik de nepvideo van de Correspondent als een nieuwe vorm van een column. Hiermee zeg ik overigens niet dat we het allemaal maar moeten laten gebeuren. We zullen zeker moeten nadenken wat dit vraagt van wet- en regelgeving, bewustwording bij het publiek en verantwoordelijkheid van contentmakers en distributieplatformen!
En als we het dan over deepfakes hebben, dan kunnen we onze borst nat maken met de opkomst van de metaverse. De metaverse is een collectieve virtuele gedeelde ruimte die is ontstaan door het samensmelten van de virtueel aangestuurde fysieke realiteit en van de reeds fysiek bestaande virtuele ruimten. Dit omvat alle virtuele werelden, augmented reality en het internet. Het woord metaverse is een samenstelling van het voorvoegsel “meta” en het Engelse woord “universe” en wordt gebruikt om het concept te beschrijven van een volgende generatie of versie van het internet.
Het mag dan ook geen verrassing zijn dat Facebook, dat deze week tijdens Facebook Connect 2021 de naam van het moederbedrijf veranderde in Meta, haar pijlers de komende jaren zal richten op de metaverse. Mark Zuckerberg, CEO van Meta maakte deze zomer in een interview met The Verge al duidelijk waarom het sociale netwerk ‘een metaverse bedrijf’ wil worden. Eerder deze maand maakte het bedrijf via een blog van Nick Clegg en Javier Olivan bekend dat het de komende vijf jaar 10.000 hoog opgeleide Europeanen wil gaan werven om aan de metaverse te werken. In de kwartaalrapportage meldt het bedrijf maar liefst 10 miljard dollar te willen investeren in haar Facebook Reality Labs.
Ook hier geldt dat de technologische ontwikkelingen van de metaverse zowel kansen als bedreigingen kent. Maar eerlijk gezegd hoop en verwacht ik niet dat Facebook de richting gaat bepalen van de metaverse. Voor wie daar nog over twijfelt moet maar eens kijken naar het trieste toekomstbeeld dat Angie Gifford van Facebook Europa in het interview met RTLZ schetst van de metaverse. Arme kinderen die via VR-bril mee kunnen kijken met rijkere kinderen die op schoolreis zijn in Rome. Serieus Facebook?
Waar deze twee technologische ontwikkelingen ons gaan brengen is nog maar de vraag. De Duitse filosoof Martin Heidegger stelt in ‘Die Frage nach der Technik’ (1954) al aan dat technologie niet neutreaal is. Met zijn filosofie waarschuwt Heidegger voor het feit dat technologie geen onschuldig en neutraal middel is, maar dat het daadwerkelijk invloed heeft op de manier waarop we de werkelijkheid beschouwen. Volgens hem dienen we hier dan ook op een kritische manier mee om te gaan.
Heidegger heeft in de loop der jaren vele volgers gekregen waaronder filosoof en publicist Hans Schnitzler die deze week zijn derde boek Wij nihilisten publiceerde waarin hij de vraag stelt waarom we gedachteloos meewerken aan het twijfelachtige succesverhaal van big tech en daarmee aan de ondergang van de mensheid. Lees vooral zijn essay in de Groene Amsterdammer of kijk dinsdagavond 2 november online mee naar zijn boekpresentatie in Pakhuis de Zwijger (met oa Marleen Stikker, Miriam Rasch en Maxim Februari).
Deepfakes en de metaverse als de nieuwe realiteit. Denkers als Heidegger en Schnitzler zullen er van gruwelen en eerlijk gezegd hebben ze een punt. Toch hoop ik dat we als mens op tijd de risico’s onderkennen, daar naar handelen en we deze technologische ontwikkelingen inzetten voor de uitwerking en verspreiding van een nieuw en positief toekomstverhaal!
Foto: Ready Player One
6 reacties
Ik maak me oprecht zorgen over het achterblijven van wet- en regelgeving. Als ik de afgelopen periode kijk naar de tweedeling op internet, bijvoorbeeld als het gaat over Corona, moet er echt vaart gezet worden achter regels. Ik ben een kritische kijker en zoek echt wel of iets klopt of niet. Maar ik denk dat teveel mensen dat juist niet doen en we daarmee echt wel gekke dingen gaan zien gebeuren.
Mediawijsheid en informatievaardigheden zitten niet standaard in het overvolle onderwijsprogramma, dus moeten we iets anders bedenken. Al is het alleen maar de verplichting van een sticker/icon dat iets deepfake is.
Helemaal met je eens Karin, ook ik maak me daar het meest zorgen over. Daarom ook bewust in het begin aangegeven dat het vooral de tras politica is die hier nu mee aan de slag moet. Overigens ben ik ondertussen ook bezig met een ander verhaal waarin ik probeer te achterhalen hoe dat in eerdere technologische revolties is gegaan. Hoe en wanneer zijn toen de wet- en regelgeving aangepast, maar ook onderwijs en nieuwsverpreiding. Het is zeker niet voor het eerst dat de samenleving een transformatie doormaakt!
In het kader van metaverse geeft Mathijs Visser de tip om de animatiefilm ‘Ron’s Gone Wrong’ te bekijken:
Ron’s Gone Wrong filmrecensie:
https://meervoormamas.nl/uitjes-en-vrije-tijd/vrije-tijd/rons-gone-wrong-recensie/
De wereld van Anton Dingeman over de metaverse (uit Trouw van 26 oktober):
De Facebook-Europa mevrouw vertelt dat het mooi is dat – als een kind niet mee kan met de Romereis (te duur) – het dan dan die reis virtueel kan meemaken.
Maar dat – letterlijk en figuurlijk – arme kind mist dan het mooiste van die Romereis: het onderling contact, het samen beleven.
Waar die metaverse al helemaal niets aan doet is dat het ene kind te arm is en het andere waarschijnlijk te rijk.
Facebook en dat metaverse willen iets stabiliseren dat in de grond fout is: de ongelijkheid en die andere usual suspects: klimaatverandering en diversiteit.
Eerst de werkelijkheid waarin we ademen en liefhebben op orde krijgen, voordat we rare uitstapjes gaan maken.