Hoe groot is de woningmarkt in Nederland?

• Op 1 januari 2020 telde Nederland 7,9 miljoen woningen (bron: CBS)
• Begin 2020 waren er 4,5 miljoen koopwoningen en 3,3 miljoen huurwoningen (waarvan 2,3 miljoen woningen via woningcorporaties) (bron: CBS).
• Begin 2021 waren er 8,0 miljoen particuliere huishoudens in Nederland, waarvan 3,1 miljoen eenpersoonshuishoudens. Gemiddeld wonen er 2,14 mensen in een Nederlands huishouden, in 1961 was de gemiddelde huishoudensgrootte nog 3,54. Door deze zogenaamde ‘huishoudensverdunning’ is het aantal huishoudens veel sneller gegroeid dan de bevolking (bron: CBS).
• De Nederlandse bevolking groeide in 2020 met ruim 60 duizend inwoners (inclusief migratiesaldo) (bron: CBS).
• Het woningtekort wordt geschat op 279.000 woningen in 2021 (bron: ABF Research).

Alhoewel ABF Research stelt dat de coronacrisis voor enige verlichting heeft gezorgd van de druk op de woningmarkt, zitten we volgens de organisatoren van Woonprotest midden in de grootste woningnood sinds de tweede wereldoorlog. De gevolgen van die woningnood zijn nu al rampzalig:

• Het aantal daklozen is in een paar jaar extreem snel gestegen; tot het huidige aantal van minstens 40.000 mensen (bron: CBS, Valente).
• Op dit moment leven zo’n 55.000 tot 80.000 mensen noodgedwongen op een tijdelijke plek zoals recreatiepark (bron: Platform31).
• Honderdduizenden mensen staan jarenlang op de wachtlijst voor een sociale huurwoning – sommige wachtlijsten zijn zelfs langer dan 17 jaar (bron: Woonbond, NOS).
• De huren in de vrije sector slokken vaak bijna de helft van het inkomen van de huurders op. Volgens het Nibud betalen ongeveer 800.000 mensen een veel te hoge huur in verhouding tot hun inkomen (bron: Nibud).
• Er wonen dankzij de onbetreedbare woningmarkt op dit moment ongeveer 900 duizend 20 tot 35-jarigen noodgedwongen nog bij hun ouders, 200 duizend meer dan in 2010 (bron: CBS, Woonbond).

Hoe heeft het zo ver kunnen komen?

• Al sinds de jaren tachtig is de politiek bezig met het liberaliseren van de woningmarkt. In 1989 schetste staatssecretaris Enneüs Heerma van het CDA in de ontwerpnota ‘Volkshuisvesting in de jaren negentig’ de contouren van een nieuwe bestuurlijke omgang met woningbouwcorporaties. De ‘Operatie Heerma’ in 1995 pleitte voor een kleinere volkshuisvesting en was de start van de verzelfstandiging van de woningcorporaties (bron: Digibron, Canon van volkshuisvesting).
• In 2010 is het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) opgeheven. Wonen valt sindsdien onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Stef Blok van de VVD was de laatste minister voor wonen die in 2017 afscheid nam en toen stelde dat er geen zelfstandig minister voor wonen meer nodig was en het overliet aan de markt. In het kabinet Rutte III is Kasja Ollongren van D66 als minister voor Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verantwoordelijk voor het woonbeleid (bron: Buitenhof).
• De laatste 10 jaar zijn er relatief weinig nieuwbouwwoningen gebouwd. In de jaren zeventig en tachtig werden er zo’n 100 tot 150 duizend woningen per jaar gebouwd. Tussen 2000 en 2009 groeide de woningvoorraad door nieuwbouw jaarlijks doorgaans met ruim 1 procent, gemiddeld zo’n 76 duizend woningen per jaar. Op het dieptepunt in 2014 was het percentage geslonken tot 0,6 procent (45 duizend nieuwbouwwoningen) (bron: CBS).
• Ondanks de coronacrisis blijven de huizenprijzen maar stijgen. Kocht je in het jaar 2000 nog een gemiddeld huis voor iets meer dan 170.000 euro, dat bedrag kwam in april uit op ruim 360.000 euro (bron: Nu.nl, CBS).
• Alhoewel de huurprijzen in de vrije sector het laatste jaar door de Coronacrisis iets zijn gedaald, zijn de huurprijzen de afgelopen 10 jaar met zo’n 30 procent toegenomen (bron: Pararius).

De liberalisering van de woningmarkt heeft vooral de bezitters, beleggers en huisjesmelkers veel winst heeft opgeleverd. Terwijl het beleid zich disproportioneel richtte op eigenwoningbezit, zijn de woningbouwcorporaties uitgehold om ervoor te zorgen dat meer mensen in de vrije sector moeten huren, met als gevolg dat het aantal sociale huurwoningen is afgenomen terwijl de vraag is blijven toenemen. Het resultaat is een systeem waarin een selecte groep bezitters profiteert van het leed van honderdduizenden Nederlanders. Want terwijl de lonen stagneren blijven woonlasten stijgen. Het is ook diezelfde bezittende klasse die veel politieke macht heeft om hun belangen te laten vertegenwoordigen, waardoor verbetering bijna onmogelijk wordt gemaakt. De woningmarkt heeft tegenwoordig bijna alles te maken met geld verdienen en beleggen, en bijna niks met huisvesting.

Enkele mogelijkheden om de wooncrisis aan te pakken:

• Regels voor beleggers aanscherpen
• Overdrachtsbelasting omhoog
• Belast vermogen en de verkoopwinst
• Afschaffen jubelton (belastingvrije schenking van maximaal 100.000 euro)
• Versneld afbouwen hypotheekrenteaftrek
• Huurinkomsten belasten
• Huurprijzen verlagen
• Niet ‘bouwen, bouwen, bouwen’ maar bouwen met visie (voor wie en tegen welke prijs)
• Verhuurdersheffing woningcorporaties afschaffen (tbv nieuwbouw, verlaging huurprijzen en verduurzaming)
• Huren moet weer net zo aantrekkelijk worden als kopen (keuze moet neutraal zijn)

Foto: Paul van Egmond