Al sinds mijn studie eind jaren tachtig toen ik ‘Chaos: De derde wetenschappelijke revolutie’ van James Gleick heb gelezen, ben ik gefascineerd door complexe, niet-lineaire dynamische systemen. Heb het afgelopen jaar vaak terug gedacht aan het boek van Gleick waarin ik voor het eerst las over het vlindereffect van Edward Lorenz, het effect dat ten grondslag ligt aan de onvoorspelbaarheid van het weer.
Het is ook de reden dat ik mensen als Bert Slagter op Twitter ben gaan volgen. Bert komt regelmatig met draadjes waarin hij nader ingaat op onderwerpen die te maken hebben met complexe, niet-lineaire dynamische systemen. Begin deze maand een draadje over coronavirus en experimenteren waarin hij stelde dat field labs een goed idee zijn, maar om een andere reden dan de overheid waarschijnlijk dit voorstel doet. Daarbij verwijst hij naar Dave Snowden’s Cynefin framework:
Het Cynefin framework van Dave Snowden is een conceptueel raamwerk dat wordt gebruikt om besluitvorming te ondersteunen en is door Snowden ontwikkeld toen hij in 1999 voor IBM Global Services werkte. Cynefin is een Welsh woord voor habitat
Het Cynefin framework beschrijft 5 domeinen: simpel, ingewikkeld, complex, chaos en wanorde. Bij elk van die domeinen hoort een manier van handelen en beslissen.
In het domein simpel is de wereld overzichtelijk. Oorzaak en gevolg zijn duidelijk. Je kunt automatiseren of FAQ’s en makkelijke schema’s maken. De aanpak is (1) waarnemen, (2) antwoord opzoeken en (3) reageren. Denk daarbij aan een lekke band. Is reparatie mogelijk? Ja: plakken, Nee: nieuwe band.
In het domein ingewikkeld (of gecompliceerd) zitten moeilijke problemen die analyse vergen door experts. Hier leren we voor op school. Onderzoek doen en een plan maken. De aanpak is (1) waarnemen, (2) analyseren en (3) reageren. Denk aan een rechtszaak, een hersenoperatie of een fout in een computerprogramma.
In het domein complex is het zicht beperkt. Wat eerst werkte, werkt later niet meer. Oorzaak en gevolg zijn pas achteraf vast te stellen. Vooraf analyseren werkt niet goed. De aanpak is dan (1) experimenteren, (2) waarnemen en (3) reageren. Denk daarbij aan organisatieveranderingen of oorlogen.
In het vierde domein chaos zit de acute crisis. Meteen handelen om ‘bloeden te stoppen’ en orde te herstellen. De aanpak is (1) handelen, (2) waarnemen en (3) reageren. Denk aan een terroristische aanslag, een grote brand of het instorten van het financiële systeem.
Het domein van wanorde in het midden vertegenwoordigt situaties waarin niet duidelijk is welke van de andere domeinen van toepassing zijn. Het is per definitie moeilijk te zien wanneer dit domein van toepassing is.
De coronacrisis zit nu grotendeels in het complexe domein aldus Slagter. Er is nog veel dat we niet precies (kunnen) weten zoals hoe het virus zich verspreidt, hoe goed maatregelen helpen, hoe mensen zich gedragen en welke rol de omstandigheden spelen. Het lijkt erop dat het kabinet, OMT en RIVM het complexe vraagstuk soms onterecht behandelen alsof het in het ingewikkelde domein zit. Daarvoor heeft Slagter ook een aantal argumenten zoals het sturen op precieze datums (spoorboekje), kleine marges en buffers (R net onder de 1), voortdurend onderschatten en het vertrouwen op precieze modellen. En dat is niet vreemd aldus Slagter. Op school leren we vooral hoe je ingewikkelde problemen aanpakt. Je doet grondig onderzoek. Je schrijft een rapport of een plan. En voert dat uit. Maar bij complexiteit werkt dit dus niet. Eén van de dingen die je kunt doen in complexiteit is experimenteren. Of zoals Nassim Taleb zegt: knutselen!
Webinar Dave Snowden: Decisions under conditions of chaos and complexity
Het Cynefin framework vraagt van leiderschap:
- Contextueel bewustzijn: Erken dat verschillende situaties verschillende benaderingen vereisen.
- Aanpassingsvermogen: Wees flexibel en bereid om je leiderschapsstijl aan te passen aan de context.
- Besluitvorming: Neem beslissingen gebaseerd op de context, variërend van directief tot experimenteel.
- Ontwikkelen van leiderschap in anderen: Gebruik Cynefin als gemeenschappelijke taal om besluitvorming en probleemoplossing te verbeteren.
- Cultuur van leren en innovatie: Moedig een omgeving aan waar leren van experimenten en fouten wordt gewaardeerd.
Deze punten benadrukken het belang van een dynamische, context-geïnformeerde benadering van leiderschap in complexe en snel veranderende omgevingen.
Verder lezen:
- On dealing with complexity and chaos
- COVID‐19 – how a pandemic reveals that everything is connected to everything else
- Building Scalable Organizations that can Deal with Uncertainty — with Dave Snowden (podcast)
Update
Op LinkedIn is inmiddels een aardige lijst met aanvullende lees- en kijksuggesties gegeven op het Cynefin framework:
- Cynthia Kurtz, Dave Snowden,The new dynamics of strategy: Sense-making in a complex and complicated world, IBM Systems Journal, Vol. 42, No. 3, 2003 (pdf)
- Harold van Garderen: Two cents on the emergence of Cynefin, 2015
- Vrije Denkers: Durf fouten te maken (video)
- Cynthia Kurtz, Participatory Narrative Inquiry (PNI): Working with Stories in Your Community or Organization, 2014
- Cynthia Kurtz, The Confluence Sensemaking Framework
- Harold van Garderen: De SIDE StoryCycle
- Harold van Garderen: SenseCanvas
- Wendy Jansen, Fons Schoemaker, Bas de la Parra, Collectieve intelligentie: De uitdaging voor de organisatie van nu, 2016
- Albert Mensinga: Jazz taught me everything
- Henning Soll, Solveig Proske, Gesine Hofinger, and Gunnar Steinhardt, Decision-Making Tools for Aeronautical Teams: FOR-DEC and Beyond, Aviation Psychology and Applied Human Factors (2016), 6(2), 101–112
8 reacties
Ik heb net “The Uncontrollabillity of the World” uit van de socioloog Hartmut Rosa. en ik denk dat hij vanuit een ander uitgangspunt bovenstaand onderwerp belicht.
Meerdere uitgangspunten, daar is niks op tegen want volgens Niels Bohr kun je meerdere (onderling strijdige) modellen tegelijkertijd inzetten als je de werkelijkheid wilt beschrijven.
Dank voor de verwijzing naar dit boek Ronald; aanrader dus? Ken Helmut Rosa van ‘Leven in tijden van versnelling‘.
Overzicht naar wetenschappelijk onderzoek complexe, niet-lineaire dynamische systemen:
Harold van Garderen is in Nederland de absoluut expert hierin. Dik 15 jaar geleden heeft hij me de basics uitgelegd van dit model van Snowden. Ik moet zeggen, zeer verhelderend. En inderdaad is er nu met Covid een probleem: aangezien onze politici en ambtenaren niet aanvoelen in welk systeem we zitten, worden er keer op keer de verkeerde voorstellingen gegeven.
Central banks are starting to put more value on anecdotal evidence
https://amp-ft-com.cdn.ampproject.org/c/s/amp.ft.com/content/13f35448-beef-48b0-af8d-34e87517ea3c
Via LinkedIn-bericht van Leen Paape:
https://www.linkedin.com/posts/leenpaape_central-banks-are-starting-to-put-more-value-activity-6749245141246062592-Hln2/
Nog eens verder uitzoeken, Stacey matrix vs Cynefin framework
Rini van Solingen over de Stacey Matrix:
Zie ook:
Klik om toegang te krijgen tot de-kracht-van-agile-rini-van-solingen.pdf
Harold Jarche: This is a retrospective on how my work has been influenced by the Cynefin framework, which I first came across in late 2007, many years after it had been originally published in 1999. It’s interesting to note that this was the same year as The Cluetrain Manifesto which shifted how we think about markets in light of the internet.
https://jarche.com/2020/07/cynefin/