Nassim Taleb noemt deze gebeurtenissen black swans of zwarte zwanen. Gebeurtenissen die zelden voorkomen maar wel een enorme impact op de samenleving hebben. Let wel, het gaat niet om deze gebeurtenis zelf, maar om de gevolgen van deze gebeurtenis. Volgens deskundigen neemt het aantal zwarte zwanen de komende decennia alleen maar toe omdat we als samenleving steeds meer met elkaar verbonden zijn en daarmee afhankelijker van elkaar zijn geworden. Gebeurtenissen zoals een terroristische aanslag of een pandemie hebben een domino-effect dat niet of nauwelijks is te voorspellen. Dat geldt ook voor ontwikkelingen als klimaatverandering of digitale transformatie die al wel op de radar van overheden en organisaties staan, maar waarvan de impact nog onduidelijk is (zie ook: over complexe systemen, zwarte zwanen, anti-fragiliteit en skin in the game).

We leven in een VUCA-wereld, een snel veranderende wereld die zich kenmerkt door een hoge mate van onzekerheid en complexiteit. VUCA staat voor volatile (snel veranderend), uncertain (onzeker), complex (complex) en ambiguous (vaag). VUCA geeft daarmee het belang aan van aanpassingsvermogen van zowel individuen als organisaties nu het steeds lastiger wordt om toekomstplannen in detail uit te werken.

De systeemleer van Anthony Stafford Beer leert ons dat een levensvatbaar systeem zo georganiseerd moet zijn dat het voldoet aan de eisen van overleven in de veranderende omgeving. Eén van de belangrijkste kenmerken van systemen die overleven, is dat ze aanpasbaar zijn. En in snel veranderende omgevingen ook snel aanpasbaar zijn. Beer baseerde zich daarbij op Ashby’s law of requisite variety oftewel de wet van vereiste verscheidenheid.

Neem als voorbeeld de golfsurfer die minimaal evenveel bewegingen moet kunnen maken als er golfbewegingen zijn om te kunnen blijven staan. Daarmee is golfsurfen misschien wel één van de moeilijkste sporten die er bestaat. Het aantal golfbewegingen is immers oneindig. Belangrijke succesfactoren van golfsurfen zijn dan ook het analyseren van de weers- en wateromstandigheden en het kunnen ‘lezen’ van de golfbewegingen tijdens het surfen om daar op te kunnen anticiperen.

In een VUCA-wereld is het niet meer voldoende om een efficiente structuur te hebben dat is gebaseerd op kennis uit het verleden. Het is in toenemende mate van belang om meerdere opties te hebben, de omgeving goed te observeren en snel te kunnen anticiperen indien nodig. Veel overheden en organisaties trekken deze pijnlijke les tijdens de huidige COVID-19 crisis.