Om heel eerlijk te zijn wist ik tot vandaag weinig tot niets van ouderenzorg. Mijn moeder is daarvoor op een te jonge leeftijd overleden en mijn vader is daarvoor nog te fit. Alles wat ik over ouderenzorg wist had ik uit de media. En dan vooral door de recente aandacht voor het manifest Scherp op ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers.

Het is een feit dat de komende jaren het aantal ouderen in Nederland enorm toe neemt. Volgens de CBS Bevolkingsprognose groeit het aandeel 65-plussers van 18 procent van de bevolking in 2017 naar 26 procent vanaf 2040. Daarvan is een steeds groter deel 80 jaar of ouder. Wat betekent dit voor de ouderenzorg? Zijn er wel voldoende zorgprofessionals en mantelzorgers om al die ouderen te verzorgen of kunnen we die zorg in de toekomst overlaten aan de zorgrobots?

In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018 dat het RIVM eerder dit jaar publiceerde, staat de mogelijke impact beschreven die de vergrijzing heeft op de volksgezondheid en zorg:

Wat vandaag vooral indruk op mij maakte is het aantal ouderen met dementie. Volgens het RIVM zijn er dat op dit moment zo’n 80.000 en is de verwachting dat dit aantal de komende jaren toeneemt met ruim 100 procent tot 165.000 in 2040. En natuurlijk gaat technologie in de vorm van e-health, domotica en tilliften de zorgprofessional daar in toenemende mate bij helpen, maar het is mij vandaag duidelijk geworden dat ouderenzorg vooral compassie vraagt. Het vasthouden van iemands hand. Het luisteren. Het er gewoon zijn. Een voorzichtige schatting laat zien dat we daarvoor in de komende jaren minimaal een verdubbeling van het aantal zorgprofessionals en mantelzorgers voor nodig hebben.

Het is dan ook wrang om op dezelfde dag dat ik meeloop in de ouderenzorg op de website van NOS te lezen dat volgens het World Economic Forum over zeven jaar 52 procent van de banen in handen van robots zou zijn. Wat een ongelooflijke onzin. Zoals hierboven beschreven zullen er zeker taken worden overgenomen door technologie, maar er blijven nog zoveel taken over voor de mens dat we een enorm tekort hebben aan mensen voor de politie, het onderwijs en in de zorg.

Voorlopig nemen robots de banen in de zorg niet over. In zijn recente boek ’21 lessen voor de 21ste eeuw’ schrijft Yuval Harari in het hoofdstuk over de toekomst van werk hierover het volgende:

Veel artsen zijn voornamelijk bezig met het verwerken van informatie: ze nemen medische gegevens in zich op, analyseren die en stellen dan een diagnose. Verpleegkundigen hebben daarentegen ook goede motorische en emotionele vaardigheden nodig om een pijnlijke injectie te geven, verbandjes te verschonen of een geweldadige patiënt in toom te houden. Waarschijnlijk zullen we dus al decennia een AI-huisarts op onze smartphone hebben voordat we een betrouwbare verpleegrobot krijgen. De zorgsector – die zorg biedt aan zieken, jongeren en ouderen – zal waarschijnlijk nog heel lang een menselijk bastion blijven. Als mensen langer blijven leven en minder kinderen krijgen, zal de ouderenzorg vermoedelijk zelfs een van de snelst groeiende sectoren op de menselijke arbeidsmarkt worden.

En daar zou Harari wel eens gelijk in kunnen hebben. Sterker nog, vandaag heb ik geleerd dat compassie wel eens het belangrijkste aspect van zorg zou kunnen zijn en dat is voorlopig nog niet door robots over te nemen.

De Britse verpleegkundige Christie Watson schreef daarover het boek Met hoofd en hart, een openhartig boek over haar vak als verpleegkundige (via: FD). Misschien zouden de onderzoekers van het World Economic Forum dat boek eens moeten lezen. Of gewoon eens een dagje meelopen in de ouderenzorg. Ik weet zeker dat zo’n onderzoeksrapport over de toekomst van werk er dan heel anders uit zou komen te zien!