Rik Maes (oa 9-vlaksmodel) is emeritus hoogleraar informatie- en communicatie-management aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit van Amsterdam en sinds vorig jaar bijzonder hoogleraar “Management van informatie in organisaties” aan de faculteit Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit. Eind september sprak Maes op het Outsourcing Kenniscongres 2017 over digitale transformatie (zie video).

Maes begint met de vraag wat digitale transformatie nu eigenlijk is en constateert dat het een containerbegrip is dat vele definities kent. Maes zelf stelt dat digitale transformatie de fundamentele verandering betreft in klantinteractie en -beleving, waardeproposities en businessmodellen, operationele processen en sturen met/van informatie door de impact van digitalisering op organisaties en de maatschappij.

Hoe gaan organisaties om met turbulente tijden? Daarbij verwijst hij naar Peter Drucker die ooit stelde dat we in turbulente tijden het meest gehinderd worden door de logica van gisteren. We passen de logica van gisteren ten onrechte toe op de wereld van vandaag en morgen. Maes stelt dan ook dat de digitale transformatie van vandaag vooral een mentale transformatie is. En de logica die daarbij nodig is halen we niet meer uit rechtlijnig denken, maar veel meer vanuit de biologie, vanuit het leren van elkaar en het leren van fouten. Digitale transformatie is vooral mensenwerk. Maes stelt ook dat planmatig werken niet past bij digitale transformatie. Hij verwijst daarbij net als Nassim Taleb naar de zwarte zwanen oftewel de onvoorspelbaarheid van de toekomst.

Maes bespreekt de verschuivende business frames die hij kenmerkt als meer, beter en anders. Die andere wereld waarbij leren als uitgangspunt van management wordt genomen, het ecosysteem als ontwerpfocus en de mens als middelpunt.

Maes stelt dat de meeste organisaties zich in de beter-fase bevinden. Beter dan gisteren, beter dan de fase van meer. Dan krijgen we vooral vraagstukken die leiden tot een aanpak waarbij eerst de basis op orde moet worden gebracht. Maes stelt echter dat de basis nooit op orde zal zijn. Maar hoe dan de mentale stap te zetten naar het anders denken? Naast leren zal dat vooral veel afleren zijn.

Wat daarvoor nodig is een visie, een visie die wordt gedeeld in de organisatie en een visie die ook consequent wordt uitgewerkt. Maes slaat vanwege de tijd in zijn lezing de details van een visie over, maar in zijn slides staan toch een aantal punten voor een visie die ik kort wil benoemen:

• van digitaal naar digitaal-eerst;
• van dienstverlener-klant relatie naar ecosysteem strategie (regisseurfunctie);
• van diensten aanbieden aan klanten naar partnering in levensloop van mensen;
• van ‘moeten’ samenwerken naar ‘verlangen’ partner te zijn;
• van plan gedreven naar ‘agile’ werken;
• van ad hoc projecten naar het opbouwen van organisatorische capaciteiten.

Wat ook nodig is volgens Maes, is een andere manier van governance. Tot nog toe werken we intern vaak op basis van controle en extern op basis van contracten en service-level agreements (waarbij fouten maken wordt afgestraft). Maes stelt dat we een meer gebalanceerde governance nodig hebben waarbij ook self-governance (cooperation) en co-governance (autonomy) een rol spelen.

Als derde en laatste noemt Maes dat er leidende principes nodig zijn hoe om te gaan met innovatie. Van belang is dat gemaakte afspraken over vernieuwing ook consequent worden nageleefd. Niet alleen binnen de silo’s van de afdelingen, maar door de hele organisatie heen (en zelf buiten de grenzen).

Maes sluit af met de conclusie dat je bij digitale transformatie bezig bent met vier zaken:

• het bestaande weerbaar maken;
• het ‘anders’ verbeelden en initieren;
• wendbaar vermogen opbouwen;
• mentale barrieres overwinnen.

Een mooi model waarin Rik Maes zelf graag een ‘vlinder’ ziet, maar wat buitenstaanders toch vooral zien als een ‘mot’! 😉