Delen is van alle tijden. Mensen zijn gewend af en toe spullen uit te lenen of klusjes te doen binnen vertrouwde kring, zoals familie en vrienden. De opkomst van internet en daarmee de opkomst van online platformen maakt het mogelijk dat mensen die elkaar (nog) niet kennen te verbinden en vertrouwen te organiseren tussen vreemden. Als gevolg hiervan maken online platformen waar mensen spullen uitlenen of delen de laatste jaren een stormachtige groei door. We spreken van de opkomst van de deeleconomie (als onderdeel van een bredere ontwikkeling dat we ook wel platformeconomie noemen).

De deeleconomie genereert werkgelegenheid, stimuleert ondernemerschap en innoveert bestaande sectoren. Tegelijkertijd zet de opkomst van online deelplatformen publieke waarden onder druk, zoals consumentenbescherming, openbare orde en privacy. In de deeleconomie dienen maatschappelijke belangen beter beschermd te worden. Dit vraagt om beleid dat de positieve effecten stimuleert en de negatieve effecten beperkt. Dat blijkt uit het deze week door het Rathenau Instituut gepubliceerde rapport ‘Eerlijk delen‘ over de deel- en kluseconomie.

Het aantal Nederlanders dat gebruik maakt van deelplatformen (Airbnb, Airdnd, SnappCar), klusplatformen (Uber, Helpling) en tweedehands-platformen (Marktplaats) is in drie jaar verviervoudigd. Tot bijna een kwart van de bevolking in 2016. Deelplatformen beginnen kleinschalig maar hebben de natuurlijke neiging zich te ontwikkelen tot monopolie. Ze functioneren immers beter naarmate meer mensen deelnemen en hun gegevens delen. Juist die snelle ontwikkeling in schaalgrootte zet druk op bestaande publieke waarden. Er zijn onvoldoende waarborgen voor een gelijk speelveld tussen burgers die hun diensten aanbieden via platformen en reguliere aanbieders zoals hotels, restaurants, schoonmaakbedrijven en taxicentrales. Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut: “Vanuit publiek belang moeten we deelplatformen voldoende ruimte geven bestaande markten te innoveren. Maar voordat ze in hun sector te dominant zijn, moeten we ze reguleren.”

Het rapport doet een aantal concrete aanbevelingen. Ten eerste zou de overheid de juridische status van deel- en klusplatformen moeten verhelderen. Verder zou de overheid een derde, vertrouwde partij, kunnen aanstellen voor het toezicht op een platform, op een manier die de privacy van deelnemers waarborgt. Tot slot zou gestimuleerd moeten worden dat beoordelingen op platformen betrouwbaar en meeneembaar zijn. Peters: “Deelplatformen zijn data-gedreven en grotendeels afhankelijk van de data en beoordelingen van hun gebruikers. We stellen voor te regelen dat gebruikers hun reputatiedata mee kunnen nemen naar andere platformen.”

Bron: Rathenau Instituut