Moderne organisaties lijken vast te zitten in een verouderd stelsel. Werknemers raken gedemotiveerd, ondernemers zoeken naar een ander soort management, vertrouwde modellen schieten tekort. Kunnen we op die manier eigenlijk nog wel verder? ‘Reinventing Organizations’ geeft een een antwoord. Het boek laat o.a. aan de hand van het Laloux Culture Model (video) zien hoe we aan het begin staan van een nieuw tijdperk.

Laloux begint met de vaststelling dat de mensheid zich steeds heeft ontwikkeld in fasen: van jagen/verzamelen naar tuinbouw, landbouw en uiteindelijk industrialisatie. In elke fase is sprake van een ander type samenleving en economie met andere machtsstructuren. Maar ook organisaties – de plaatsen waar mensen samenwerken – veranderen volgens Laloux bij elke overgang. Omdat mensen anders gaan samenwerken, krijgen nieuwe organisatiemodellen vorm. Anders gezegd: organisaties zijn volgens Laloux niets anders dan de uitdrukking van het wereldbeeld in een bepaalde tijd.

Hoewel elk nieuw organisatiemodel in principe gezien moet worden als een verbeterde versie van het voorafgaande, blijken ook ‘oude’ organisatiemodellen zich te kunnen handhaven in een fase waarin ze eigenlijk niet langer ‘thuishoren’. Laloux introduceert hier kleuren om die modellen aan te duiden.

Het dominante model in de huidige industriële fase is de prestatiegerichte ‘oranje’ organisatie. Met als belangrijkste kenmerken: focus op winst, competitie en groei, innovatie is belangrijk en management gebeurt door het vastleggen van doelstellingen. Dit type organisatie wordt wel eens vergeleken met een machine, en dit is volgens Laloux het model voor multinationals, de bankensector en kleine lokale ondernemers. Maar omdat de industriële fase op haar laatste benen loopt, zien we ook meer en meer ‘groene’ organisaties ontstaan. Deze organisaties voelen zich steeds vaker ongemakkelijk bij de machinemetafoor en proberen de verantwoordelijkheid voor beslissingen te verplaatsen naar de werkers ‘op de vloer’.

In dit type organisatie zijn de waarden en de cultuur leidend, niet de regels en de reglementen. Een inspirerend doel, ondersteund door sterk ontwikkelde HR-praktijken, zorgt voor gemotiveerde medewerkers: de organisatie als ‘familie’. En naast het aandeelhoudersbelang kijken groene organisaties ook naar hun maatschappelijke rol.

Volgens de auteur staan we aan de vooravond van een nieuw stadium in het menselijk bewustzijn, overeenkomend met Maslows niveau van ‘zelfontplooiing’ (Maslow). Mensen zullen niet langer worden gedreven door de behoefte om zichzelf te bewijzen, hetzij voor zichzelf, hetzij tegenover anderen. In plaats daarvan willen ze dat hun bestaan en hun werk waardevol is en een bijdrage levert aan het welzijn van anderen. Het zal niet verbazen dat hier ook een nieuw type organisatie bij hoort, die Laloux de kleur cyaan meegeeft. Laloux illustreert dit onder meer aan de hand van de Nederlandse thuiszorginstelling Buurtzorg.