Wie ooit een presentatie van mij heeft gehoord of gezien (vanaf 2011), kent mijn inleiding over de verandering ‘van de eeuw van mijn vader, naar de eeuw van mijn dochters.’ Ik heb het dan niet over de eeuw van mijn vader, maar over ‘De eeuw van mijn vader‘, het boek van Geert Mak.

Geert Mak schreef een biografie van Nederland in de twintigste eeuw in de vorm van een familiegeschiedenis. Aan de hand van interviews, oude krantenberichten en vele honderden bewaard gebleven brieven vertelt hij over het landelijke Nederland aan het eind van de negentiende en de twintigste eeuw, over de opkomst van de katholieke, protestantse en rode zuilen, over de crisis en het antisemitisme in de jaren dertig, de andere wereld van ‘ons Indië’, de oorlog in Europa en Azië, de mentaliteit van de wederopbouw, de dromerijen van de jaren zestig, de zakelijkheid daarna. Met name het eerste deel van het boek, het eind van de negentiende eeuw is voor mijn verhaal een belangrijk moment in de geschiedenis geweest. Het betreft de verandering van de kleinschalige ambachtelijke landbouw naar een grootschalige industrie aangedreven door technologische ontwikkelingen als de stoommachine. Een verandering van een netwerksamenleving naar de verzorgingstaat en grootschalige industrie.

Niet alleen Geert Mak beschreef de verandering van Nederland aan het eind van de negentiende eeuw. Zo zijn er prachtige boeken verschenen van bijvoorbeeld Maarten van Rossem, Auke van der Woud en Bill Bryson over de hectische periode aan het eind van de negentiende en het begin twintigste eeuw.

Maarten van Rossem laat in zijn boek Waarom de stoommachine geen Chinese uitvinding is, op prachtige wijze zien hoe de opmars van de natuurwetenschappen, de technologische innovatie en de industriële revolutie elkaar rond 1850 steeds meer beïnvloeden hetgeen in West-Europa en dan met name in Engeland leidt tot een enorme maatschappelijke verandering. Afgelopen week met plezier nog eens zijn hoorcollege Industriële revolutie over de ontstaansgeschiedenis van het industriële westen geluisterd, een absolute aanrader!

Ook het boek Een nieuwe wereld. Het ontstaan van het moderne Nederland van Auke van der Woud, is een meeslepende studie naar de maakbaarheid van Nederland in de 19de eeuw.

Heb de boeken nog niet gelezen, maar hoog op de lijst van te lezen boeken zijn De zomer van 1927 van Bill Bryson en het nieuwe boek van Auke van der Woud: De Nieuwe mens.

Tot slot neemt ook de nieuwe geschiedenisserie van de VPRO De IJzeren Eeuw al vanaf vrijdag 3 april de kijker in dertien afleveringen mee terug naar de 19e eeuw, het begin van het moderne Nederland. Maar ook de tijd waarin organisaties als Kodak, Coca-Cola, IBM, Ford in de VS en Philips in Nederland zijn gestart. De startups of de exponentiele organisaties van de negentiende eeuw!