Democratie (letterlijk vertaald volksheerschappij) geldt als het meest waardevolle exportproduct van het vrije westen. Het wordt beschouwd als de ideale staatsvorm, maar is de huidige parlementaire democratie nog wel van deze tijd? Volgens cultuurhistoricus, archeoloog en schrijver David van Reybrouck moet de parlementaire democratie op de schop.
Afgelopen week hebben nagenoeg alle media aandacht besteedt aan Tegen Verkiezingen, het nieuwste boek van David van Reybrouck dat aanstaande dinsdag uitkomt. Vorige week al was Van Reybrouck gast in VPRO’s Buitenhof, en dit weekend volgden uitgebreide boekrecensies en interviews in NRC, Trouw en Volkskrant. In Tegen Verkiezingen geeft Van Reybrouck aan waarom de parlementaire democratie op de schop moet en hoe dat eventueel zou kunnen.
Onze representatieve parlementaire democratie raakt steeds meer in het slop aldus Van Reybrouck. De legitimiteit ervan wordt aangetast: steeds minder mensen gaan stemmen, kiezers worden grilliger in hun keuze, het ledenaantal van politieke partijen loopt dramatisch terug. Daarbij wordt de efficiëntie van de democratie minder: krachtdadig besturen wordt problematisch, politici moeten hun beleid steeds vaker afstemmen op de volgende verkiezingen. Het leidt allemaal tot wat Van Reybrouck in een dwingend betoog het democratisch vermoeidheidssyndroom noemt. Maar hoe komen we daarvan af? Pappen en nathouden – dat is wat er nu voornamelijk gebeurt. Er zijn hier en daar wat vernieuwingen, al dan niet in georganiseerd verband. Maar Van Reybrouck vreest dat dit soort marginale oplossingen niet meer voldoende is en dat het oprispingen zijn van een systeem dat steeds meer vastloopt.
In de laatste decennia is er in de politicologie veel aandacht voor een oud democratisch principe dat vooral in het klassieke Athene werd gehanteerd: de loting. Tot aan de Franse Revolutie is dat democratische middel vaak aangewend, niet alleen in Athene, maar ook in bloeiende republieken als die van Venetië en Florence tijdens de renaissance. Na de Franse Revolutie leeft het alleen voort in de rechtspraak van sommige landen. Van Reybrouck zet in een helder betoog uiteen dat loting een effectieve mogelijkheid is om onze machteloos geworden democratie weer pit en vaart te geven en de burgers weer te betrekken bij wat ons allen als samenleving aangaat.
Tijdens het lezen van de boekrecensies en interviews moest ik denken aan enkele uitzendingen van VPRO’s Tegenlicht uit 2010 waarin men op zoek ging naar de houdbaarheid van de democratie. In de derde en laatste uitzending getiteld ‘Na de democratie‘ geven een aantal experts hun visie op de democratie waarbij elke visie op een andere manier een bevestiging cq aanvulling is op het betoog van Van Reybrouck. Eén ding is zeker, de parlementaire democratie is niet meer van deze tijd en moet inderdaad op de schop. Van Reybrouck geeft een mooie eerste blauwdruk. Maar welke politicus pakt dit nu op?
In VPRO’s Tegenlicht geven de volgende experts hun visie op de democratie:
- De Indiaas-Amerikaanse journalist en publicist Fareed Zakaria (1964) stelt dat politici het besturen onmogelijk wordt gemaakt doordat ze zich 24 uur per etmaal moeten verantwoorden en te afhankelijk zijn van een steeds wispelturiger electoraat.
- Politicoloog John Keane (1949) omschrijft de huidige fase van de democratie als monitory democracy. Een fase waarin transparantie een groot goed is en de burger op talloze manieren de macht controleert.
- De Britse socialiste en feministe Hilary Wainwright (1948) pleit voor participatory popular democracyen gaat in op nieuwe vormen van democratie.
- De Amerikaanse journalist William Dobsonvertelt over hoe autoritaire systemen steeds beter in staat zijn om de democratische schijn op te houden.
- De Amerikaanse-Chinese politicoloog Cheng Li vult dit beeld aan met voorbeelden uit de uiterst flexibele en tot nu toe weerbarstige Chinese praktijk. Wordt in het voetspoor van China’s economische macht ook dat politieke model een voorbeeld voor grote delen van de zich ontwikkelende wereld?
Verder kijken:
3 reacties
past wonderwel weer in onze theorie dat alle systemen uit de vorige eeuw aan het einde van de life cycle zijn
Ik had niet het idee dat Van Reybrouck nou direct pleit voor afschaffing van de parlementaire democratie, eerder slechts voor de afschaffing van verkiezing als middel om onze democratische instituten te vullen. Het klinkt behoorlijk hemelbestormend, maar ik zie er wel wat in eigenlijk. Ik ben benieuwd of in zijn boek aandacht wordt besteed aan het internet specifiek als middel om bijvoorbeeld op themaniveau deze loting vorm te geven.
[…] aan politieke legitimiteit willen aanpakken. Denk aan de Burgertop Amsterdam, de G500, maar ook aan David van Reybrouck’s pleidooi voor het afschaffen van verkiezingen. De vraag is: waar staan we nu? Welke betekenis hebben deze […]